Mete BAYSAL İLTEKNO A.Ş. MAKİNA YÜKSEK MÜHENDİSİ imalatlar gerektirmesi, büyük santral binalarının inşa edilmesi ve motor imalatlarının oldukça uzun olması nedenleri ile kara santrallarında, bazı özel ada santralları uygulamaları dışında, pek kullanılmamaktadır. ■ 4 zamanlı motorlar ise orta ve yüksek devirli olmak üzere hızlarına göre iki kategoriye ayrılmaktadır. Ağır yakıt yakabilmeleri, yılda ortalama 8.000 saat -sık aralıklı standart bakım gerektirmeden- çalışabilmeleri sebebi ile 400-750 d/d aralığındaki sıra ve V tipi silindir yerleşimi ve sayısına sahip, 2-3 MWe'den başlayarak 23 MWe kadar modül başına güç veren 4 zamanlı orta devirli dizel motorlar, elektrik üretimi amaçlı olarak yaygın olarak kullanılmaktadır. ■ Silindir hacimleri, turboşarj ünitesinin yanma havasını sıkıştırma miktarı ve yanma basıncı mertebesi gibi kriterlere bağlı ve fonksiyonları olarak 4 zamanlı dizel motor verimleri birincil çevrim verimleri 750 d/d' daki motorlarda ortalama %45'Ier seviyesinde olmakla beraber 400 devirli motorlarda %48 mertebesine kadar yükselmektedir. Generatör verimi ve iç tüketim miktarları düşüldükten sonra motor tipi ve santral büyüklüğüne bağlı olarak %40 ile %42.5 arasında dizel santral net elektrik üretim verimleri uygulamalarda elde edilmektedir. Gerek birincil çevrim termodinamik verimlerinin çok yüksek olması ayrıca silindirleri terkeden eksoz gazlarındaki enerjinin turboşarj ünitelerinde yanma havasını sıkıştırmak üzere mekanik enerjiye dönüştürülmesi sebebi ile motoru terkeden eksoz gazları sıcaklıkları diğer tahrik unsurları ile karşılaştırıldığında 300 ile 350 °C gibi düşük seviyelerde kalmaktadır. Motor eksozu atık ısı kazanlarını kazan içerisindeki zararlı yoğuşmaları engellemek üzere 200 °C sıcaklık seviyelerinde terketmekte, böylece motor eksozlarından alınabilecek ısıl güç motor gücü ile karşılaştırıldığında diğer tahrik unsurlarına göre daha düşük oranda olmaktadır. Gene de toplam yakıt tüketiminin %1O' ları mertebesinde buhar, kızgın su, kızgın yağ gibi yüksek sıcaklılar seviyelerinde faydalanabilir ısı uygulamada ağır yakıt yakan dizel motorların eksozlarından geri kazanılmaktadır. Dizel motorların gövde, yağlama yağı ile turboşarjda sıkıştırılarak ısınan yanma havasından alınan ve motorun emniyetli olarak çalışmasını kesintisiz sürdürebilmesi için radyatör ya da soğutma kulesi gibi soğutma grupları üzerinden dış ortama atılması gereken düşük sıcaklık seviyelerindeki ısılar da bulunmaktadır. Ana hatları ile bir genelleme yapıldığında motor yüksek sıcaklık soğutma gruplarından (HT) 90/70 °C' de düşük sıcaklık soğutma gruplarından (LT) ise 55/30 °C' deki sirkulasyonlarla ısılar geri kazanılarak kullanılabilir. ısıtma, kazan besi suyu ön ısıtması, terbiye ünitelerinde olduğu gibi proses de kullanılması, absorpsiyonlu bir ünite üzerinden soğutma gücüne dönüştürülmesi gibi amaçlarla bu ısıdan faydalanır. Motor soğutma gruplarından enerji (yakıt) girdisinin %30' u nispetinde geri kazanım sağlamak mümkündür. Böylece santralın net elektriksel güç, motor eksozlarından atık ısı kazanları, motor soğutma gruplarından eşanjörler vasıtası ile geri kazanılan toplam ısıl güç hesaba katıldığında uygulamada %80 mertebesinde toplam kojenerasyon verimi sağlanabilir. Yakıt enerjisinin sadece eksoz gazının kazan çıkışı ile motor gövdesinden radyasyonla yayılan ısı kısmı atılmış olacaktır. Dizel motorlu kojenerasyon uygulamasındaki elektrik ve ısıl enerji akışları ilerleyen bölümde BİRKO santralı örneğindeki santral akış şemasında verilmiştir. BİRKO Dizel Kojeneasyon Santralı Santral iki adet beheri 5.760 kW mekanik ve 5.590 kWe generatör çıkış nominal gücüne haiz MAN B&W 12V 32/40 tip motor, atık ısı kazanları ve motor HT ısı geri kazanım eşanjörlerinden oluşmaktadır. Soğutma grupları olarak soğutma kuleleri seçilmiştir. Motorlar, santral deniz seviyesinden 1200 metre yükseklikte kurulmuş olmasına rağmen yazın 29 °C çevre sıcaklıklarına kadar nominal güçlerini verebilmektedir. Santral iç tüketimleri düşüldükten sonra 10.800 kWe net çıkış gücüne haiz olmaktadır. COGENERATION WORLD & Renewable Energy �
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=