Sunuş O Özkan AĞIŞ Türkiye Kojenerasyon ve Temiz Enerji Teknolojileri Derneği (TURKOTED) Yönetim Kurulu Başkanı ozkan.agis@enerko.com.tr info@turkoted.org Enerji Dünyamızda Neler Oluyor? Aralık (2013) ayı ortalarında doğal gaz arzında Botaş'ın yaşadığı sıkıntı, elektrik üretim şirketlerini yük düşmeye zorlamış, hatta bazılarına mazot yakma talimatı verilmiştir. Bu kışın kurak ve ılıman geçmesine rağmen, elektrik üreticilerine, doğal gazın arzında yaşanan sıkıntılar ve benzeri olayın Ocak (2014) ortalarında da tekerrür etmesi, doğal gaz arz güvenliğini yeniden sorgulanır hale getirmiştir. Maazallah kış şiddetli geçse idi kim bilir neler olacaktı? Doğal gazda Botaş'ın daha 397 sayılı KHK yetkisi ile tedarik edip tekel olarak pazarladığı yıllardan beri, doğal gazda arz güvencesi sağlanamamış, özellikle kışın sert geçtiği yıllarda, konutlara gaz yetiştirebilmek için, zaman zaman elektrik üretimi azaltılmış veya bazı kombine çevrim santrallerine mazot yakma talimatı verilmişti. Botaş'ın imzaladığı doğal gaz satın alma anlaşmalarında gaz tedarikçilerinin yıllık taahhütleri toplam 67,5 Bcm idi. 1998 yılında gaz tedarik sözleşmesi imzalanan Türkmenistan anlaşması, bu gazı taşıyacak pipe-line yapılamayınca kadük olmuş ve Botaş'ın alabileceği gaz miktarı 51,5 Bcm'e inmişti. Ama bu miktar, Katar'la yapılan yıllık 2 Bcm'lik LNG anlaşması ve çok soğuk günlerdeki spot LNG alımları dışında çok fazla değişmemiştir. Buna karşın tüketim tarafında 15 yıl içinde yıllık gaz tüketimi 15 Bcm'den 46,0 Bcm'e yükselmiştir. Bugün tedarikçilerin taahhüt ettikleri toplam 2 ENERJİ ve ÇEVRE DÜNYASI MARr201• satılabilir gazla, toplam gaz ihtiyacı arasında sadece 5-6 Bcm'lik bir fark vardır. Bu farka rezerv bile denemez. 4 adet büyük tedarikçinin (GASPROM, NIGC, SONATRACH, SOCAR) herhangi birinde oluşabilecek gaz ikmal (supply) sıkıntısı, Türkiye'yi dara sokacaktır. Doğal gazda arz güvencesi sağlanamamasının en önemli nedeni, gaz ithal lisanslı özel şirketlerin ithal kaynaklarının sınırlı olmasıdır. Halen yürürlükte olan 4646 sayılı Doğal gaz Piyasası yasasına göre, özel doğal gaz ithalatçılarının, Rusya'dan, İran'dan, Cezayir'den, Azerbaycan'dan gaz ithalatı yasaklanmıştır. EPDK'dan gaz ithalat/ihracat lisansı almış özel şirketler, dünyanın en büyük gaz tedarikçilerinden gaz alamayınca, ancak bunların dışındaki ülkelerden spot LNG alabilme şansları var. Orada da Botaş'ın oturttuğu gaz fiyatı ile rekabet etme durumundalar. Zaten pazar payları çok düşük (%15). Botaş'ın doğal gaz anlaşmalarının %80'i özel gaz şirketlerine devredilmedikçe (kanuna göre sadece %20'si Botaş'a kalacak) rekabetçi bir doğal gaz piyasasından bahsetmek mümkün değildir. Rekabet Kurumu da 2012 yılı raporunda bunu açık ve net bir şekilde ifade etmiştir. Bütün bu hususlar, Derneğimiz tarafından, şu anda TBMM Genel Kurulunda sırada bulunan "Doğal Gaz Piyasası Kanunu Taslağı" üzerinde "Türkoted Görüş ve Önerileri" başlığı altında, EPDK'ya ve ETKB'na bildirilmiştir. Doğal gazda arz güvenliğinin yeterince sağlanamamasının diğer bir nedeni de, doğal gazı yaz aylarında depolayacağımız ve kışın kullanabileceğimiz güvenli ve yeterli yer altı depolama kapasitesinin bugüne kadar yaratılamamış olmasıdır. Silivri ve Değirmenköy'deki depolama kapasitemiz sadece 2 Bcm'dir ve toplam tüketimimizin %4,S'idir. Halbuki güvenli bir kapasitenin, yıllık toplam tüketim miktarının en az %2S'i olması gerekmektedir (yaklaşık 12 Bcm). Doğal Gaz Fiyatları Düşer mi? Döviz karşısında Türk Lirası süratle değer kaybederken (son üç ayda %22), gözümüz kulağımız doğal gaz ve elektrik fiyatlarına gelebilecek zam haberlerindeydi. Derken 28 Şubatta Reuters sevimli haberler geçmeye başladı. • Gazprom, daha fazla gaz alınması halinde Avrupa'da bazı büyük müşterilerine (RWE, E.ON, ENi, EDISON, GDF gibi) fiyat indirimi yapabileceğini bildirdi. Esasen Avrupa'da talep azalması karşısında oluşan gaz bolluğu, fiyatlarda %1S'lere varan indirimler gelebileceğinin sinyallerini verdiler. Avrupa'daki kömür fiyatlarındaki gevşeklik de, indirim yapılması nedenlerinden biri haline geldi. • Esasen IO gün önce de Gazprom Yunanistan'a sattığı gaz fiyatında indirime gidebileceğini bildirmiştir. Yani,
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=