Sunuş O ÖzkanAĞIŞ Türkiye Kojenerosyon ve TemizEnerji Teknolojileri Derneği (TURKOTED) Yönetim Kurulu Başkanı ozkan.agis@enerko.com.tr info@turkoted.org Soma Felaketinin Bu Kadar Büyümesi, İş Güvenliği ve Teknoloji İhmalidir 13 Mayıs Salı 15: 10'da Soma'nın Eynez ocağında, tarihimizin en büyük ve en ölümcül kömür felaketi, ülkemizi yasa boğdu. Felaketin şokunda, ocaktan kurtulanlara bakarak, mahsur kalmış insanlarımızın kurtarılmalarını bekledik. Ocaktan, insancıldarımızın cansız bedenleri çıktıkça, umutlarımız da çöktü. Allah'ım bu ne büyük felaketti ve ne büyük bir çaresizlikti! ... Evine ekmek, hasta anasına ilaç, çocuğuna süt alabilmek için kömür ocağına koşturan insanlarımız. ateş böceklerinin ateşe yapışması gibi, ocağın gazında boğuldular. İlk haberi aldığım an bu felaketin nasıl başladığını anladım: ancak boyutlarının bu kadar büyük olabileceğini düşünemedim. 1965 yılında, 44 MW'lık Soma termik santralinde başlayan kül ergimesi problemini araştırmak üzere görevlendirilmiştim. Araştırmalarımda, Soma bölgesindeki eski ve yeni ocaklara girdim, numuneler aldım, laboratuvarda testlerini yaptım. Gördüm ki Soma kömürü, 4000-4400 kcal/kg alt ısıl değerli, uçucu maddesi çok kolay tutuşan ve kızışan bir özelliğe sahipti. İnceleme yaptığım galerilerde, kömür damarı çalışma için açıldığında, o gün bitirilmemişse, damarda hava teması ile oksidasyon oluyor ve duman çıkmaya başlıyordu. Duman çı2 ENERJi ve ÇEVRE DÜNYASI MAvıs. HAZiRAN 2014 kan damar kapatılmazsa veya tamamen temizlenmezse yanma gelişiyor ve genişliyordu. Oksidasyon için bir kıvılcım olmasına gerek yoktu. Soma felaket haberini alır almaz, aklıma bu oksidasyon geldi ve teknik literatürde kömür ocağı yangınlarını inceledim. Bu incelemede, kömür yangınlarında dünyaca ünlü Ran Vijary Kumar Sintin "Spontaneous Heating and Fire in Coal Mines" kitabını buldum. Orada olayı aynen şöyle tarif ediyordu: ''Açık kömür katmanları havanın oksijeni ile temas ettiğinde, çevre sıcaklığında bile ısı vermeye başlar. Bu ısı, kömür katmanından uzaklaştırılamaz veya kömürün hava ile teması kesilmezse. kızışma dediğimiz olay gelişir, büyür ve yangına dönüşür. Olayın başlamasından itibaren CD ve C02 gazları çıkmaya başlar. Yanma tam olmadığı için doha çok CO (karbon mana oksit) çıkar. Sensörler alarm verir. CD maskeleri takılır ve ocak terk edilir. Bu arada yangına müdahalede geç kalınırsa. yangın büyür, gelişir. Göçükler oluşur. Bu göçükler, işçilerin kaçış yollarını kapatır. Kaçamayan işçiler CD maskelerini taksalar bile, yaşam odaları yoksa, mahsur kalırlar, kaçamazlar. CD maskesi sadece I saatliktir. O süre içinde kaçamazsa, CD zehirlenmesi başlar. " Olay böyle olmuştur. Nitekim ocaktan, bir haftadan beri sıcak kömür çıkıyormuş. Savcının, bilirkişi raporuna dayanarak yaptığı açıklama da aynen bu izahata uygundur. Kapalı ocak kömür işletmelerinde yer yer kömür katmanlarında, buna benzer oksidasyonlar veya için için yanmalar oluşur. Ocağın işletmesi için hazırlanan projeler, bu projelerde kullanılan malzeme, ekipman ve teknolojiler, Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO)'nün norm ve standartlarına uygunsa, işletme personeli bu standartlara uygun olarak eğitilip yetiştirilmişse, tutuşan damar veya bölgenin hava ile teması kesilir, CO yükselmişse maskeler takılır ve işçilere o mahalden uzaklaşma anonsu yapılır. Şehit olanların arasında S mühendisin bulunması, onların fedak3rlıkları kadar, bütün çalışanların yeterli iş güvenliği eğitimi almadan cepheye sürüldüğünü göstermektedir. Olayın olduğu Eynez kömür ocağı işletme hakkını, rödavans usulüyle özel şirkete devreden sözleşmeye, ocakta alınacak iş güvenliği önlemleri, iş güvenliği sağlayacak sistemlerin (detektörler, sensörler, ölçü/kontrol aletleri, alarm ve uyarı alt sistemleri) dünya iş güvenliği standartlarına uygun olarak yenilenmesi zorunluluğu yazılmamış olduğu anlaşılıyor. Bütün bunlar. ocağın işletme hakkını alan şirketin kendi karar ve insafına bırakılmış. İşletmeyi devralan şirket de, kendine göre ayarladığı iş güvenliği ile daha çok kömür çıkarma, en az yatırım-
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=