Teknik Bilgi O Dağıtım Şebekelerinde Kayıp/ Kaçakların Azaltılması için Uygulanabilecek Metodoloji Can Berk Saner Elektrik Mühendisliği Bölümü İstanbul Teknik Üniversitesi Özetçe Ülkemizde kayıp/kaçak miktarını azaltmak için çeşitli sistemler kullanılmaktadır. Bütün bu çalışmalara rağmen, ülke genelindeki kayıp/kaçak oran ve miktarlarında son yıllarda bir iyileşme görülmemektedir. Bu bildiride, kayıp/ kaçak oranlarını hedefseviyeler civarına çekebilecek bir çözüm metodolojisi ve bu metodolojinin gerçekleştirilmesi için gerekli araçlar ve yöntemlerden bahsedilmiştir. Azaltılması hedefalınan kayıp türleri ve oluşturulan sistematiğin adımları tanıtılmıştır. Ayrıca, Avrupa ve Amerika'da gerçekleştirilen uygulamalarda elde edilen kazanımlar aktarılmıştır. Anahtar Kelimeler: kayıp/kaçak miktarı, elektrik dağıtımı. 1. Giriş Elektrik enerjisi talebi, küresel ölçekte her sene artış göstermektedir. Bunun sebebi büyüyen nüfus ve endüstri hacmi ile birlikte, elektrik enerjisi ile çalışan araçların (örneğin elektrikli arabalar, iklimlendirme sistemleri vb.) artmasıdır. Bu durumun yansımaları ülkemizde de görülmektedir. TEİAŞ ve EPDK verilerine göre Türkiye toplam elektrik enerjisi talebi 201 O yılında 210.434 GWh iken, 201 1 yılında 230.306 GWh (1), 2012 yılında ise 242.370 GWh olmuştur (2). 50 ENERJi ve ÇEVRE DÜNYASI NISAN 201s Yiğit Çakır, Gökhan İşbitiren Enerji İş Birimi Schneider Electric Ne var ki elektrik enerjisi üretimi, talepteki bu artışa paralellik sağlayamamış ve arz - talep dengesi yıllar geçtikçe bozulmuştur. Yine EPDK verilerine göre elektrik enerjisi üretim -tüketim farkı, 20 1 O yılında 773 GWh iken 20 1 1 yılında -91 1 GWh değerini almış yani üretim, tüketime yetmez hale gelmiştir. 2012 yılında üretim açığı daha da büyüyerek -2.873 GWh değerine ulaşmıştır (2). Bu durum elektrik enerjisinde dışa bağımlılığı getirmiş ve perakende satış fiyatlarında artışa sebep olmuştur. Artan enerji transfer hacmiyle beraber verimi düşen iletim/ dağıtım sistemleri de düşünüldüğünde şebekedeki kayıp/kaçak oranlarının artması kaçınılmaz olmuştur. il. Türkiye'de Kayıp/Kaçak Enerji EPDK, kayıp/kaçak miktarını, dağıtım sistemine giren enerji ile tahakkuk ettirilen enerji arasında oluşan farkın dağıtımı için gerekli olan hat, trafo ile sayaçlarda meydana gelen teknik kayıp miktarı (yaklaşık % 7-8) (ayrıca ölçümlenemeyen bir kısım enerji) ve yasal olmayan bir şekilde elektriğin kaçak kullanılması sonucunda oluşan miktarın toplamı olarak tanımlamaktadır (3). Ülkemizde kayıp/kaçak miktarını azaltmak için çeşitli sistemler kullanılmaktadır. Bunlardan başlıcaları SCADA/DMS sistemleri ve fider otomasyonudur. Ayrıca TEDAŞ, kırsal kesimlerde mobil ekipler oluşturup endeks okuma ve enerji bedeli tahsilatı çalışmaları yapmaktadır (4). Bütün bu çalışmalara rağmen, ülke genelindeki kayıp/kaçak oran ve miktarlarında son yıllarda bir iyileşme görülmemektedir. TEDAŞ raporlarına göre 20 1 O yılında tüketime sunulan 91,6 milyar kWh elektrik enerjisinin % l 8,6'sı kayıp/ kaçak olarak harcanmıştır (4). Bu oran 201 l'de%24,I (5]ve2012'de%25,7 (6) olarak artan bir seyir izlemiştir. Dağıtım faaliyeti kayıp kaçak hedefleri, belirli aralıklarla EPDK tarafından yayınlanmaktadır. Dağıtım şirketleri, mevcut kayıp/kaçak oranlarını bu hedefler doğrultusunda düşürmeye çalışmakta ve gerçekleştirilen hedefler için çeşitli teşvikler almaktadırlar. Fakat açıklanan bu hedefler, dağıtım şirketleri tarafından gerçekçi görülmemektedir. Öyle ki, Aralık 20 1 O tarihinde yayınlanan hedefler, gelen tepkiler doğrultusunda Kasım 2012 tarihinde revize edilmiştir. Örneğin, ilk kararda Dicle Edaş kayıp/kaçak hedefleri 201 3 - 2015 için sırasıyla %42,6; %34,93; %29,01 (7) iken daha sonraki kararda %71,07; %59,03 ve %49,03 (8) olarak değiştirilmiştir. Ne var ki, yaklaşık 30 puanlık bu hedef düşüşü bile yeterli olmamış ve dağıtım şirketleri bu hedeflere ulaşamamıştır. Kullanım-
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=