Makale o Yeni Büyük Oyun'un Sahnesi Olarak Hazar Havzası'nda Enerji Mücadelesi1 Öğr. Gör. Dr. Azime TELLİ Ondokuz Mayıs Üniversitesi Enerjinin insan yaşamındaki önemi dünden bugüne değişim göstermiş olsa da enerji kaynakları tarihsel gelişim sürecinde her dönem çekim ve buna bağlı olarak mücadele unsuru olmuştur. Dünyada sanayileşme, nüfus artışı ve şehirleşmeye bağlı olarak enerjiye talep artmış, enerji kaynaklarına sahip olmak ve bu kaynaklara güvenli bir şekilde ulaşabilmek devletler için öncelikli hale gelmiştir. 199 1 yılında Sovyetler Birliği'nin çöküşünden sonra yoğunlaşan araştırmalar sonucu Hazar Havzası'nda2 zengin petrol ve doğal gaz rezervleri tespit edilmeye başlanmıştır. Orta Doğu'daki istikrarsızlığın, ülkelerin ihtiyacı olan enerji kaynaklarını sürekli, emniyetli ve ucuz olarak temin etme zorunluluğunu gündeme getirmesiyle Hazar Havzası'nın önemi daha da belirginleşmiştir. Bu durumda bölgedeki enerji kaynaklarının kontrolü için, ABD başta olmak üzere Çin, Rusya, Türkiye, İran gibi ülkeler ile petrol şirketleri kıyasıya bir mücadelenin içine girmiştir. Esas mücadele Hazar Havzası'ndaki enerji kaynaklarının kontrolünden ziyade dünya pazarlarına nasıl ulaştırılacağı konusunda yaşanmaktadır. Hazar bölgesi petrol ve doğal gazının uluslararası piyasaya taşınmasında tercih edilecek boru hatları güzergahları bağlamında verilmekte olan mücadelenin temelinde bölgedeki kaynakların geliştirilmesi ve 21 . Yüzyıl'da Batı'nın Orta Doğu'ya enerji konusundaki bağımlılığının azaltılması yatmaktadır. Ayrıca, Avrasya'daki enerji kaynakları üzerinde Rusya Federasyonu'nun tekelini kırarak enerji akış güvenliğini sağlamakta da yer almaktadır. Hazar bölgesi, Avrasya'nın merkezinde olan konumu ile özel bir jeopolitik öneme sahip olmanın yanı sıra dünyanın en - Russia Q Kazakhstan Tehran * ... ' Harita 1. Hazar Havzası ülkeleri; Rusya, Kazakistan, Türkmenistan, Azerbaycan, İran Kaynak: http://louisadheen.wordpress.com/tag/caspian-sea/ büyük ticaret yolunun da bir parçasıdır. Enerji kaynağı açığının olduğu enerji pazarında Hazar Havzası enerji kaynakları miktar olarak olmasa da enerji arzının çeşitlendirilmesi ve küresel enerji güvenliğinin sağlanması açısından önem taşımaktadır. Orta Doğu enerji arzındaki istikrarsızlık dünyanın artan enerji talebinin karşılanmasında Hazar'ın öne çıkmasına yol açmaktadır. Sovyetler Birliği'nin dağılması dünya üzerinde yeni ülkelerle beraber yeni mücadele alanlarını da ortaya çıkarmıştır. Hazar bölgesi, Sovyetler sonrası ortaya çıkan yeni jeopolitik 1 lNGAS 2015 Uluslararas ı Doğal Seıııpozyuıııu 'ııda (1/-12 Kasım 2015) sunıılan bildiri meınidiı: 1 Hazaı; kara parçalarının içinde yer alan en biiyiik göldiiı'. Asya-Avrupa sın ırında, Orta Asya. Kafkasya ve iran 'ın orrasında yer almaktadır. Jeopolitik, jeosıraıejik ve doğal kaynaklar bakımından biiyiik önem taşıyan Hazar Denizi, başta lıııkııksal koııııınıı olmak üzere pek çok konuda ıılııslararası /artışına ve krizin odağında yer almaktadır. Eneıji kaynakları ve ulaşım yollarının giivenliği, çağımızın en hassas konusu ve en önemli sorunlarından biridir. Hazar Denizi, Fars köıfezinden sonra eneıji kaynaklarının zenginliği bakımından dünya ikincisi konııınııııdadıı: Hazar Denizi, içinde barındırdığı eneıji ve diğer doğal kaynakları, eneıji boru /ıaıları giizergô/ıı üzerinde bulunması; Azerbaycan, Tiirkıııenisıaıı, Kazakistan, iran ve Rusya ya kıyısı olması ve uluslararası sorıııı ve ilıtilaflara konıı olması bakımından sadece bölge devletlerinin değil bölge dışı güçlerin de ilgi odağında yer alıııaktadıı: ( htrp://wwıv. kajkassaııı. neti? acı=news_body&id=8369&c_id=9&title=Hazar%20/ıavzas%C4%Bl/14.12.2013) 58 ENERJi ve ÇEVRE DÜNYASI KASIMIARALIK201s
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=