Makale O • Rusya'ya uzanan Kuzey Rotası (Karadeniz), • Türkiye'ye uzanan Batı Rotası (Akdeniz), • Çin'e uzanan Doğu Rotası (Çin Denizi), • İran'a uzanan Güney Rotası (Basra Körfezi), • Afganistan'dan Pakistan'a uzananGüneydoğu Rotası ( Hint Okyanusu). Hazar enerji kaynaklarını dünya enerji pazarına transfer Hazar Havzası'nda uluslararası ilişkilere konu olan birçok mücadele alanı bulunmaktadır. Bunlar arasında Hazar Denizi'nin paylaşımı, petrol ve doğal gaz kaynaklarına hakim olma ve dünya pazarlarına ihraç en çok tartışma konusu olan başlıklardır. Ancak en önemlisi, belki de sorunun temel kaynağı petrol ve doğal gazın sevk edileceği güzergahın nereden geçeceğidir. edecek pek çok seçenek bulunmaktadır. Hazar'ın kapalı Bölgesel aktörlerin dışında büyük güçlerin de dahil olduğu bir bölge olması nedeni ile transfer rotasının seçimi enerji bu nüfuz mücadelesinde menfaatlerini maksimize etmeye güvenliği açısından önemli bir unsuru teşkil etmektedir. çalışan aktörler arasında ciddi bir rekabet yaşanmaktadır. Boru hattı projelerinin çok sayıda ülkeden geçmesi Hazar'da Hazar enerji kaynaklarının transferi için alternatif güzerkaynak transferini daha da riskli hale getirmektedir. Hazar'a gahların belirlenmesi konusunda transfer ülkeleri olan kıyısı olan devletlerden sadece İran ve Rusya'nın açık deniz- Rusya, İran ve Türkiye arasında büyük bir rekabet bulunlerle bağlantısı bulunmaktadır. maktadır. Öte yandan ABD, AB, Çin, Hazar'ın bağımsız cumhuriyetleri ve uluslararası şirketler de Hazar enerji Ancak bu iki ülkenin limanlarına gelen petrol tankerlerinin diplomasisin temel aktörleri olarak nüfuz mücadelesinde tüketici ülkelere ulaştırılabilmesi için siyasi ya da çevresel etki sahibidir. sorunların olduğu geçiş noktalarının kullanılması gerekmektedir. Hazar Denizi'ne kıyısı bulunan devletler, kendi çıkarları Hazar petrol ve doğalgazının uluslararası piyasaya taşınmadoğrultusunda boru hatları projelerinin hayata geçmesi için sında kullanılacak boru hatları güzergahlarının belirlenmesi diğer bölgesel aktörler ve küresel aktörlerle işbirliklerini bağlamında verilmekte olan mücadelenin özünde bölgedeki yoğunlaştırmışlardır. kaynakların geliştirilmesi ve 2 1. Yüzyıl'da Batı'nın Körfez ülkelerine enerji bağımlılığının azaltılması yatmaktadır. Bu Hazar kaynaklarının dünya pazarına ulaştırılması konusun- kapsamda, enerji akış güvenliğinin sağlanmasında Avrasda en temel sorun yakın gelecekte kaç tane boru hattının ya'daki enerji kaynakları üzerinde Rusya'nın tekelini kırmak çalışmaya başlayacağı ve hangi rotanın en uygun olacağının da önem taşımaktadır. belirlenmesidir. Çok farklı rotaların öngörüldüğü stratejiler arasında Rusya Sonuç için Sovyetler Birliği dönemi enerji nakil hatlarının revize Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra Hazar bölgesi, edilmesiyle birlikte tekrar kullanıma sokulması, AB için enerji özellikle petrol ve gaz potansiyeliyle tüm dikkatleri üzerine talep güvenliği, ABD açısından Rusya'nın gücünü kıracak toplamış olup, mevcut rezervleri ile dünya enerji pazarlarının çoklu boru hatları, uluslararası şirketler için ise güvenli geçiş gözdesi olmayı başarmıştır. Bölgenin devletlerinin herhangi noktalarının tercih edilmesi öne çıkmaktadır. bir uluslararası suya çıkışı olmayan birer kara devleti olmaları nedeniyle söz konusu rezervler tam anlamı ile dünya Bölgedeki enerji kaynaklarının dünya pazarlarına ulaştırılpazarlarına açılamadığından, bu potansiyel dünya petrol ve ması konusu sadece ekonomik nedenlerden değil daha çok gaz ticaretindeki yerini alamamıştır. siyasi nedenlerden dolayı mücadele konusu olmaktadır. Hatta bölgenin mevcut ve planlanan boru hatları projelerinin Hazar bölgesinin yeni jeopolitik durumunda dikkat çeken seçimlerinde de ekonomik uygunluk değil siyasi tercihler en önemli değişimler enerji güvenliğinin öne çıkmasına bağlı öne çıkmaktadır. Hazar'ın enerji potansiyeli ele alınırken olarak dış aktörlerin bölgeye yönelik nüfuz mücadelesinin bir konunun siyasi, güvenlik ve ekonomik boyutunun olduğu parçası haline gelmiş olmasıdır. gözden kaçırılmamalıdır. 62 ENERJi ve ÇEVRE DÜNYASI KASIM/ARAUK2oıs
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=