Enerji ve Çevre Dünyası Dergisi 140. Sayı (Mart 2018)

10 Enerji ve Çevre / Mart 2018 enerji-dunyasi.com KONUK YAZAR Emin Calbay Çevre Y. Mühendisi ecalbay@inevaturkiye.com.tr ARITMA ÇAMURLARININ YAKILMASI VE ÇAMURDAN ELEKTRIK ENERJISI ÜRETIMINE GENEL BAKIŞ A tıksu arıtma proseslerinden çıkan arıtma çamurlarının güvenli ve faydalı bir şekilde bertaraf edilmesi, çevre sektörünün en önemli konularından biridir. Çöp saha- larında çamur depolama veya tarımsal alanda çamuru gübre olarak kullanma gibi uygulamalar, çevreye ve insana zarar verme riski yüksek uygulama- lardır. Özellikle çamurun gübre olarak kullanılması, henüz etkilerini bileme- diğimiz kirleticilerin doğa ile temas etmesine sebep olur. Bu uygulamalar biyoçeşitlilik, canlıların gıda zincirinin sürdürülebilirliği ve çevrenin korunması açısından büyük risk taşır. Problemli bir atık olan arıtma çamuru aynı zamanda alternatif bir enerji kaynağıdır. Kuru bazda linyit kömürü 5,5-21,6 MJ/kg alt ısıl değere sahipken, kuru bazda arıtma çamurları (arıtma prosesine ve atık su kaynağına bağlı olarak) 10-28 MJ/kg alt ısıl değere sahiptir. Buna ek olarak, evsel arıtma çamurları ve tehlikesiz endüstriyel arıtma çamurları, ülkemizdeki mevzu- ata göre “Biyokütle” olarak tanımlanır ve çamurdan üretilen elektrik enerjisi, yenilenebilir enerji tarifelerinden işlem görür. Arıtma çamurunun enerji üreti- minde kullanımının yaygınlaşması için çamur içeriğinin anlaşılması çok önem- lidir. Enerji değerlerinin artması için içindeki su oranının azaltılması gerekir. Kurutma yöntemi iyi bir hacim azaltma yöntemidir; ancak sanılanın aksine bir bertaraf yöntemi değildir. Mekanik ola- rak susuzlaştırılmış bir arıtma çamuru genelde yüzde 25 katı madde oranına sahiptir. Çamurun kendi kendine yana- bilmesi, katı madde oranı ve ısıl değe- rine bağlıdır. Yasal mevzuat gereği atık yakma tesislerinde halihazırda kontrol amaçlı bulundurulması gereken doğal- gaz brülörleri veya benzer ekipmanlar ile ek yakıt (doğalgaz vb.) temini saye- sinde yakma işlemi hiçbir ön işleme ihtiyaç duymadan gerçekleştirilir. Yine de yüksek ısıl değere sahip çamurlar yüzde 25 kurulukta da ek yakıt gerek- tirmeden kendi kendine yanabilir. Çamur yakma uygulamaları için akışkan yatak, ızgaralı ocak, döner fırın, çok tabanlı fırın gibi çeşitli teknolojiler mevcuttur. Çamurun mekanik susuzlaş- tırmadan sonra doğrudan yakılması için en uygun teknoloji, akışkan yatak tek- nolojisidir. Ayrıca, Avrupa Entegre Kir- lilik Önleme ve Kontrol Bürosu’nun Atık Yakma konulu Mevcut En İyi Teknikler Referans Dokümanı (BAT-BREF)’na göre, yüksek yanma verimi ve düşük miktarda baca gazı oluşumu sayesinde arıtma çamuru yakma için mevcut en iyi teknoloji akışkan yataklı reaktörlerdir. Gelişmeye açık ve yenilikçi bir yaklaşım olarak akışkan yatak teknolojisi, çamur yakma işlemi için son yıllarda dünyada uygulanan en yaygın teknolojidir. Arıtma çamurlarının günümüzde bir atık yerine enerji kaynağı olarak değerlendirildiği çamur yakma tesis- lerinin sayısı her geçen gün artış gös- teriyor. Çamurların akışkan yataklı reak- törlerde yakılması ve bu yolla elektrik enerjisi üretilmesi, ulusal çapta hem arıtma çamuru problemini çözecektir, hem de enerjide yerel kaynak kullanımı, dolayısıyla dışa bağımlılık ve enerji açığı gibi sorunların çözümüne katkı sağlayacaktır. Aynı zamanda çamur- dan elektrik üretimi sayesinde, karşı karşıya olduğumuz global bir tehdit olan iklim değişikliğiyle mücadelede, arıtma çamurları bir atıktan ziyade fosil olmayan alternatif enerji kaynağı olarak değerlendirilecektir. n