Enerji ve Çevre Dünyası Dergisi 148. Sayı (Mart 2019)

Enerji ve Çevre / Mart 2019 27 enerji-dunyasi.com 1.3. SF6 Gazı Zararlı mı? Neden kullanılır? Sera gazı olarak sınıflandırılmıştır. Ekotoksik potansiyelde değildir, ozon tabakasına zarar vermez. Ancak sera gazı olarak sınıflandırıldığı için büyük ölçüde gaz geçirmez bölümlerde kullanılır. SF6 gazının elektrik enerjili sistemler için üstün elektriksel, fiziksel ve kimyasal özellikleri vardır. • Havadan 2.5 kat daha iyi yalıtım sağlamaktadır. • Ark söndürme özelliği havadan 100 kat daha iyidir. • Isı dağılımı havadan daha iyidir. Yüksek Gerilim ve Orta Gerilimde SF6’nın Avantajları; • Kaza riskini azaltır. • Elektrik çarpmasına karşı koruma sağlar. • Elektriksel dış etkenlerden kaynaklanacak şekilde yalıtım kapasitesinde düşme yaşanmaz. • Yükseklik arttıkça havanın yalıtım kapasitesi azalırken, SF6’da değişim olmaz. • Dielektrik katsayının yüksek olması nedeniyle kapladığı alan minimumdur. • Uzun ömürlüdür. • Düşük maliyetlidir. • Güç sistemlerinin uzaktan kontrolü için maksimum güvenlik sunar. Gaz kaçağı, ekipmanın hacmine ve basıncına bağlıdır. IEC62271-203’e göre yüksek gerilim sistemlerinde kabul edi- len yıllık SF6 emisyon miktarı en fazla %0,5 olabilir. Mühürlü OG ekipmanları için bu oran %0.1’dir. Yani 3 kg SF6 gazı kul- lanılmışsa, bir yılsonunda 3 gramlık kaçak kabul edilebilir düzeydedir. Diğer bir deyişle, bir kaçak daima vardır ve kontrol gereklidir. Diğer bir deyişle, kaçak sadece arıza durumlarında olmaz, az veya çok sürekli olmaktadır. Kaçaklar için özel geti- rilen SF6 gazı sadece uzmanlar tarafından kaçak olan bölüme basılır. Herhangibir kaçak durumunda OG tesis, hava izoleli olarak yalıtımı sağlayamacağı için devre dışı bırakılmalıdır. 2. KARŞILAŞTIMALARDA KULLANILAN KRİTERLER 2.1. Tesislerin Kapladıkları Alan ve Yerleşim GIS Tesisler, AIS Tesislere göre daha az alan kaplar ve daha küçük elektrik odalarına yerleştirilebilir. Bu alan kazanımı gerilim seviyesinin yüksekliği ile doğru orantıldır. Genellikle örnek olarak gösterilen aşağıdaki gibi bir şekilde, 132kV ve üzeri açık şalt tesisler ile bina içi GIS tesislerin karşılştırılması gösterilmektedir. Bu oran, 36kV ve altı gerilim seviyesi için elbette geçerli olmayacaktır. Gerili seviyesim düştükçe yer kazanımı oranı da, ciddi oranda düşmektedir. 2.2. Yeni teknoloji Yukarıda ba bahsedildiği gibi, GIS panolar 50 yıldan beri kullanılmaktadır. Son 20 yıldır GIS hücreler orta gerilimde de kullanılmaktadır. Hem GIS hem de AIS hücreler bu süre içeri- sinde önemli gelişmeler göstermişlerdir. AIS hücreler özellikle boyutlandırma, arızaların azaltılması, güvenlik, kilitlemeler ve haberleşme konusunda önemli ilerlemeler göstermiştir. Son yıllarda optik iç ark koruma ve akım-gerilim sensörlerin kulla- nımı ile tüm kilitleme ve bilgi aktarımların GOOSE ile yapılması sayesinde teknoloji en üst seviyeye çıkmıştır. GIS tesisler de gerilim seviyeleri çok yukarılara çıkarılmıştır. Özellikle yüksek gerilim mobil tesisler için GIS tek çözüm olmuştur. Şekil 3. Yüksek Gerilim AIS ve GIS tesislerin alan karşılaştırılması Şekil 4. 36 kV Orta Gerilim AIS ve GIS tesislerin alan karşılaştırılması Şekil 5. Jingmen Çin – 1100 kV Ultra Yüksek Gerilim Tesisi ve 420kV Mobil YG Tesis