Enerji ve Çevre Dünyası Dergisi 149. Sayı (Nisan 2019)

Enerji ve Çevre / Nisan 2019 17 enerji-dunyasi.com tamamlanan ilk etabından Türkiye’ye 30 Haziran 2018 - 28 Şubat 2019 tarih- leri arasında kadar yaklaşık 1,25 milyar metreküp doğalgaz verildi. Bu miktarın 2019 yılının haziran ayı sonuna kadar 2 milyar metreküpe, 2019 yılı sonuna kadar ise 4 milyar metreküpe ulaşması hedefleniyor. Ayrıca bu miktar her yıl 2 milyar metreküp daha artırılarak 2021'de 6 milyar metreküpe ulaşacak. BOTAŞ ihtiyaç duyması halinde Batı bölgeleri için Trakya’daki bağlantı noktasından da gaz alabilecek. Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Azerbaycan Cumhuriyeti Hükümeti arasında 24 Aralık 2011'de imzalanan mutabakat zaptı ile TANAP'ın tasarımı, inşaatı ve bunları takiben işletilmesini sağlama sorumluluğu ve yükümlülüğü proje sahibi olarak SOCAR'a verildi. Projenin hukuki altyapısı 26 Haziran 2012'de İstanbul'da Türkiye ve Azer- baycan arasında imzalanan hükümet- ler arası anlaşma ile oluşturuldu. Ev Sahibi Hükümet Anlaşması, 10 Eylül 2014'te TBMM tarafından onaylandı. Projenin temel atma töreni 17 Mart 2015'te Kars'ta gerçekleştirildi. Boru hattına ilk test gazı 23 Ocak 2018'de basıldı. TANAP’ın açılış töreni 12 Hazi- ran 2018 tarihinde Eskişehir’in Seyit- gazi ilçesindeki TANAP tesislerinde yapıldı ve ticari gaz iletimi başladı. 15 Nisan 2019’da boru hattının Eskişehir ile Avrupa bağlantı noktası arasında kalan bölümünde doğalgaz dolumuna başlanması planlandı. Sonuç olarak Azerbaycan gazının, Türkiye-Yuna- nistan sınırında Avrupa’ya iletilmek üzere 1 Temmuz 2019 tarihinde Trans Adriyatik Boru Hattı’na teslim edilmesi planlanmış. Geçen yıl ekimde Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD), TANAP için SGC'ye 500 milyon dolar finansman desteği sağladı. Avrupa Yatırım Ban- kası da 2018 mart ayında TANAP'a vereceği 932 milyon avroluk finansman desteğini onaylamış. Dünya Bankası, TANAP boru hattı için Türkiye ve Azer- baycan’ın doğalgaz altyapı yatırımla- rına ayrı ayrı 400'er milyon dolar olmak üzere 800 milyon dolar kredi açmış. Bu projenin geçtiği güzergah üzerindeki 6 farklı projeye 14 milyon TL fon desteği sağlanmış. TANAP, “Sosyal ve Çevresel Yatırım Programları”yla da boru hattı- nın geçtiği yerlerdeki yerleşim birim- lerine olumlu bir katkı gerçekleştirmiş. Banka ayrıca Türkiye’ye 132,7 milyon dolar tutarında, şehirlerin altyapıları- nın iyileştirilerek daha sürdürülebilir yaşam koşulları sağlanmasına yönelik “Sürdürülebilir Şehirler Projesi” kredi- sini de onaylamış. “Sosyal ve Çevresel Yatırım Programları” kapsamında boru hattının güzergahındaki illere ekono- mik ve sosyal kalkınma amaçlı destek veren TANAP, ayrıca doğal kaynakların korunmasına da katkıda bulunmuş. Şirket, yıpranma ya da amortis- man için Uluslararası Raporlar Stan- dartları'nın gerektirdiği gibi herhangi bir fon ayırmak zorunda olmayacak. Sistemin, inşası ve tadili ile ilgili proje şirketine sağlanacak tüm mal ve hiz- metlerin tesliminde KDV'den de muaf tutulmuş. Söz konusu muafiyet, 1 Ocak 2014 itibariyle geçerli. Bakanlar Kurulu kararı ile proje iştirakçilerinin ithalatla- rından kaynaklanan Kaynak Kullanımı Destekleme Fonu (KKDF) için muafiyet tanınmış. TANAP'ın tahmini yatırım bedeli 11,8 milyar dolar öngörülmüş. Ancak gerek satın alma süreçleri gerekse proje yönetiminde sağlanan başarı ile bu rakam yüzde 32 azaltılarak, 7,9 mil- yar dolar olmuş. Örneğin boru hattının inşasında kullanılan boruların yüzde 80'i Türkiye'de 6 farklı firma tarafından üretilmiş. Kalan yüzde 20'lik kısım ise Çin'den ithal edilmiş. Ayrıca projenin gerçekleştirilmesi süresi içinde sağla- nan istihdamın, kullanılan araç, gereç vb.’nin ülkemiz ekonomisine katkısı da çok önemli. BOTAŞ, bu hattan çekeceği gaz için taşıma bedeli ödeyecek ama diğer yan- dan da hattın yüzde 30 ortağı olarak gelirden yüzde 30 pay alacak. BOTAŞ’ın TANAP’tan çekeceği doğalgaz için; Eskişehir çıkış noktasında her 1.000 metreküp gaz için 79 dolar, Trakya çıkış noktasında aynı miktarda gaz için 103 dolar TANAP’a taşıma bedeli ödeyecek. Buna ilişkin yakıt masrafı, her durumda yüzde 100 kapasite kullanımı esas alın- mış. 2018'den başlayarak, her yıl yüzde 1 arttırılacak birim tarifeleri ödemesi, BOTAŞ'ın diğer ilgili anlaşmaları ve düzenlemeleri hususunda anlaşmaya varılmış. BOTAŞ’ın, Azerbaycan’dan ithal edeceği doğalgazın fiyatına bu taşıma bedeli eklenecek ve Azer- baycan gazının fiyatı ortaya çıkacak. Taşıma bedelinde gerçekleşebilecek her indirim, elbette doğalgaz fiyatını da etkileyecek. TANAP'tan Türkiye'ye gelecek olan doğalgazın diğer hatlardan gelenle- rin fiyatına göre daha hesaplı olacağı, dolayısıyla bunun da tüketiciye olumlu yansıyacağı öngörülüyor. BOTAŞ tara- fından Rusya'dan alınan gazın “Al ya da öde” şartına bağlı olması nedeniyle TANAP'tan gelen Azerbaycan gazının fiyatlara etkisi olumlu olabilir. Çünkü BOTAŞ, Rusya'dan alacağı 100 birim- lik yüksek bedelli gaz yerine, Azer- baycan'dan alacağı 80 birimlik düşük bedelli gaz ile ortalama gaz bedelini aşağıya düşürebilir. Yani daha ucuz bir kontrattan almak varken pahalı kontratı tercih etmemesi daha doğru ve geçerli olacaktır. Doğal olarak da bunun sonucu fiyatlara olumlu yansıyacak ve 2018 Aralık sonu itibariyle serbest tüketicisi 604.664 adet, doğalgaz abonesi de 14.796.228 adet olan ülkemiz şimdikine kıyasla daha ucuz doğalgaz kullanmış olacak. n