Enerji ve Çevre Dünyası Dergisi 149. Sayı (Nisan 2019)

Enerji ve Çevre / Nisan 2019 21 enerji-dunyasi.com RELOOP Direktörü Clarissa Morawski röportajının ve RELOOP Türkiye Temsilcisi Aynur Acar’ın makalesinin yanı sıra Depozito İade Sistemi’nin uygulandığı iki süpermarket, Norveç’te siste- min yürütücüsü pozisyonundaki Infinitum firması ve depozito iade otomatı üreticisi Tomra’nın tesisleriyle ilgili izlenimlerimizi de sizlere aktarma fırsatı bulduk... YAYGIN BIR SISTEM Norveç’te Depozito İade Sistemi oldukça yaygın ve profes- yonel bir şekilde yürüyor. Öncelikle sistem yürütücüleri, üreti- ciler ve tüketicilerin ciddi dahlinin ve katkısının olduğu sistemin oldukça etkileyici olduğunu söylemeliyiz. Ülkede, özellikle iadeyi etkin ve cazip kılmak için tüketicinin işini kolaylaştırıcı ve sonunda maddi getirisini olabildiğince kolay alabileceği bir sistem hakim... Teneke ve plastik ambalajlar, genelde market- lerin girişindeki Depozito İade Otomatlarına teslim ediliyor, verilen makbuz ise marketin kasasından tahsil ediliyor. Arzu edilirse söz konusu meblağ Kızılhaç’a da bağışlanabiliyor. İADE OLDUKÇA SASIT Norveç’teki şişelerin üzerinde depozito bedelini gösteren işaretler bulunuyor. Bu değer, doğal olarak ambalajın içeriğine ve boyutuna göre değişiyor. Bir Norveçli ortalama bu makine- lere dört ile on arasında şişe veya alüminyum kutuyla geliyor. İade noktaları genelde mağazaların girişinde bulunuyor; ki müşteri markete girmeden elindeki şişe ve kutulardan bir an önce kurtulsun, makbuzunu alsın ve alışverişi sonunda kasa- dan iadesini tahsil edebilsin... Makinelere iadeyse çok basit bir işlemle gerçekleşiyor. İadesi alınmak istenen pet şişe veya teneke kutu, makinenin ağzına yerleştirildikten sonra, gelişkin materyal tanıma özelliği sayesinde makine, ödenecek miktarın makbuzunu tüketiciye sunuyor. Diğer taraftan, son yıllarda çevre bilinci arttıkça kağıt makbuz yerine daha farklı dijital seçenekler de tercih ediliyor. NESNENIN 1000 ADET GÖRÜNTÜSÜ ALINIYOR Kullanıcı arayüzü oldukça kullanışlı olan makinelerin işlem güçleri ise oldukça yüksek. Çok kısa bir süre içinde nesneleri tanıyabiliyor ve sınıflandırabiliyor; objeyi sisteme kabul edip etmeyeceğinin, edecekse hangi sınıfta kabul edeceğinin, ne kadarlık bir ödeme yapılacağının kararını saniyeler içinde veri- yor. Bu, makine üreticisinin en kilit ve önemli özelliği. Ambalaj makineye girdiği anda tanımlama işlemi başlıyor, bu amaçla üretici firmanın ambalaja yerleştirdiği barkodun okunmasının ardından nesnenin 360 derece 1000 adet görüntüsü alınıyor, büyük bir veritabanında eşleştiriliyor, sınıflandırılıyor, ayrıştı- rılıyor ve nakliyede kolaylık sağlanması amacıyla sıkıştırılıyor. Ardından teneke kutular ve pet şişeler ayrı torbalarda paket- leniyor. Makinelerin, şişeleri alan ağızları her ne kadar biraz “ürkütücü” olsa da makine kullanımında yaralanma veya zarar görme gibi bir ihtimal ise yok. TÜM SORUMLULUK INFINITUM’DA... Sistemin tüm sorumluluğu ve sistemi yöneten, iadeleri belli bir sistem dahilinde toplayan kuruluş ise Infinitum. Firma, depozito için hangi objelerin kabul edileceğini baştan belirle- miş durumda. Dolayısıyla yabancı şişe ve kutulara iade verilip verilmeyeceği, kabul için şişe içindeki muhtevanın miktarı gibi sınırlama ve yönlendirmeler Infinitum’un inisiyatifinde. İade noktaları tarafından kaydedilen tüm bilgiler Infinitum’un veritabanına aktarılıyor. DEPOZITO İADE MAKINELERI TERCIH EDILIYOR Norveç’te belli bir büyüklüğün üzerindeki mağazalarda “Depozit İade Makineleri” tercih ediliyor. Depozito makine- lerinin kullanılma nedeni ise çok daha az bir istihdama gerek duyulması, hijyen sağlaması, daha az maliyetli olması ve bu alanda maalesef çok yaşanan sahtekarlığın ve suiistimallerin önüne geçilmesi olarak özetlenebilir. Geri dönüşüm oranın yüzde 95 olduğu Norveç’te depozito makinelerinin dışında yaygın olarak bir de tabii ki elle teslim alan mağaza ve dük- kanlar bulunuyor.