Enerji ve Çevre Dünyası Dergisi 149. Sayı (Nisan 2019)

24 Enerji ve Çevre / Nisan 2019 enerji-dunyasi.com İZLENİM nin üzerinde geri dönüştürülmüş malzeme kullanılabiliyor Norveç’te. Gerçekte ise şu anda sadece yüzde on. Çünkü geri dönüştürülmüş malzeme içeriği almak daha yüksek bir maliyet. Bu aslında doğrudan orantısal, yani geri dönüştürül- müş materyalin yüzdesini yüksek tutabiliyorsanız sıfır vergi ödüyorsunuz, ama yüzde elli oranındaysa o zaman vergi de yüzde elli oranında oluyor...” ÜRETICI, AMBALAJIN GERI TOPLANMASINDAN DA SORUMLU “Norveç’te üretilen pet şişenin, daha doğrusu üyelerimizin yüzde 88’inin ürünü bu şekilde toplanıyor. Herhangi bir pera- kendeci Infinitum’un üyesi olabilir. Norveç’te eğer depozito- sunun olduğu ibaresi varsa, mutlaka depozitosunun alınması, depozitosunun müşteriye ödenmesi ve sonra da Infinituma iade edilmesi şart. O yüzden de bütün marketler, büfeler Infinitum’a üye oluyorlar. Marketlerde 3700 depozito iade makinemiz var. Toplamanın yüzde 93’nü makinelerden yapı- yoruz. Yüzde 7 kadar da küçük marketler ve benzincilerden elle toplananlar var. Bu da makinesi olan 11 bin 300 toplama noktasına tekabül ediyor. Marketler Norveç’te iade almak ve depozitoyu tüketiciye ödemekle mükellefler. Eğer bir ürünü satıyorsa ambalajının geri toplanmasına katkıda bulunması da gerekiyor. Dolayısıyla mağaza manuel toplayacaksa ya eleman tahsis edecek ya da bir depozito iade makinesi satın alacak veya kiralayacak. Ayrıca Norveç’te internet üzerinden satış yapan firmalar da depozitolarını kapıdan almak zorun- dalar. O yüzden elli litrelik tüketici torbaları hazırladık. Tüketici internetten satın alma yapıyorsa o firma tüketiciden topluyor, biz de onların distribütöründen alıyoruz...” Depozito İade Makinesi Üreticisi Tomra’nın Tesisini de Ziyaret Ettik Gezi kapsamında, farklı coğrafyalarda farklı üretim tesisleri olan Tomra Grup’un Oslo’ya yakın bir bölgedeki Üretim Tesisini de ziyaret ettik. Kurulduğu 1972 yılından bu yana tüm dünya- daki depozito iade makinelerinin en önemli üreticilerinden biri olan Tomra’nın montaj fabrikasında 90 çalışan var. Fabrika, otomotiv sektöründeki süreçlere benzer bir iş modeli uygu- luyor. Ayda üç bine yakın makinenin imal edilebildiği tesis, Norveç’in önemli tesislerinden birisi. Toyota Sistemi, Altı Sigma ve “Just in Time” standartlarıyla faaliyet gösteren tesiste kağıt da en az düzeyde kullanılıyor. Yazışmalar, duyurular genelde dijital mecralardan yürütülüyor. Dünya çapında hatasız bir üretim öngören firmanın fabrikasında, insan hatasına mahal vermemek için bazı bölümlerinde robotlar tercih ediliyor. Tüm dünyada 100 bin Tomra Depozito İade Makinesi var. Yüzde yetmişi halen izlenen bu makinelerin satış sonrası hizmetleri de bu tesisten yürütülüyor. Tesisin, alet-edevat tedarikçisi ise bir Alman firması. Kurulan sistemle Alman firma, kullanılan alet ve ekipmanını GSM üzerinden takip ediyor, aletler, ekipman azaldığında ya da bittiğinde ana merkeze otomatik mesaj gönderiyor ve ihtiyaç neyse otomatik olarak fabrikaya tedarik ediyor. Makinenin montajı tamamlandığında bir teste tabi tutu- luyor, ardından kesintisiz çalışacağı yere götürülüp 12 saat daha çalıştırılıp tekrar bir test yapılıyor ve Oslo’daki merkeze gönderilen iki sonuç karşılaştırılıyor. Firma bunu müşteriye makineyi kusursuz bir şekilde teslim etmek için yapıyor. Tomra’nın ürünlerinin çoğu patentli. Şişe, makinenin ağzın- dan girdikten itibaren saniyede 1 gigabaytlık veri analiz edili- yor. Makinenin içinde çok sayıda kamera var. Hem yazılım hem de elektronik parçaların tamamı Tomra tarafından geliştiriliyor. Firma, pazarın ihtiyaçlarına göre makineleri esnek işlev- lerle, ihtiyaçlara göre de üretebiliyor. Mesela Almanya için üretilen makinelerin, alt kısmında bira kasalarının kolay iadesi için farklı bir giriş de tasarlanabiliyor. Ve yine Almanya’ya üretilen makinelerde, şişe ancak Almanya’da üretilmişse para iadesi gerçekleştirilecek şekilde bir güvenlik ögesi eklenmiş. n