Enerji ve Çevre Dünyası Dergisi 153. Sayı (Ekim 2019)

Enerji ve Çevre / Ekim 2019 21 enerji-dunyasi.com kullanılabilecek finansal kaynakların çeşitlendirilmesi ve genişletilmesi için uygulamaya yönelik önerilerin geliştirilmesi. • Kamu, finans kuruluşları, yatırımcılar için başarılı finansman modellerinin nasıl uygulanacağı konusunda tav- siyelerin oluşturulması. “Türkiye’de Enerji Dönüşümünün Finansmanı” çalışması kapsamında finans kuruluşları, enerji şirketleri, tek- noloji tedarikçileri, danışmanlık kuru- luşları, sanayi kuruluşları, sektörel kuru- luşlar ve kamu kuruluşları başta olmak üzere 100 civarında paydaşa ulaşıldı, 40 civarında paydaşla birebir görüşme yapıldı. Görüşülen paydaşların yüzde 47’si uluslararası ve yerel finans kuru- luşlarından, yüzde 19’u enerji şirketle- rinden, yüzde 17’si uluslararası ve ulusal ölçekte faaliyet gösteren danışmanlık kuruluşlarından, yüzde 11’i enerji tek- noloji tedarikçilerinden, yüzde 6’sı da enerji tüketimi yüksek sanayi kuruluş- larından oluşuyor. Görüşme yapılan finans kuruluşla- rının 2002-2018 döneminde Türkiye’de yapılan enerji sektörü yatırımlarının finansmanındaki payı yüzde 55-65, yenilenebilir enerji yatırımları finans- manındaki payı ise yüzde 70-80 aralı- ğında hesaplanıyor. Katkısı alınan enerji şirketlerinin enerji yatırımlarındaki payı yüzde 20-25, yenilenebilir enerji yatı- rımlarındaki payı yüzde 25-30, elektrik dağıtımındaki payı ise yüzde 40-45 ara- lığında hesaplanıyor. Enerji teknolojileri tedarikinde küresel ölçekte en büyük oyuncu durumunda olan ve görüşülen teknoloji şirketlerinin, Türkiye enerji yatırımlarındaki payı yüzde 60’ın üze- rinde hesaplanıyor. Türkiye’de Enerji Dönüşümü Finansmanının Mevcut Durum Değerlendirmesi Çalışma kapsamında yapılan birebir görüşmeler, toplantı ve çalıştaylar kap- samında uluslararası finans kuruluşları, yerel bankalar, enerji şirketleri, tekno- loji şirketleri/ danışmanlık kuruluşları, her biri kendi perspektifinden mevcut durumdaki eksikleri ve gelişim alanlarını değerlendirildi. Paydaşlar tarafından yapılan değerlendirmeler de dikkate alınarak 2002-2018 dönemi için yenilenebilir enerji finansmanında mevcut durum; “Yatırımların Etkinliği”, “Politika/Mev- zuat Etkinliği”, “Finansman Koşulları” başlıkları altında incelenerek değer- lendirildi. Yatırımların etkinliği değer- lendirildiğinde, bu dönemde enerji arz güvenliğinin sağlanması, enerji piyasa- larının serbestleştirilmesi, yenilenebilir enerji kaynaklarının payının artırılması, enerji sektöründe özel sektör kurumsal- laşmasının sağlanması gibi başlıklarda alınan mesafe, dönüşüm sürecinin bütü- nünün başarılı olduğunu ortaya koyuyor. Ancak, enerji kaynaklarında dışa bağım- lılığın azaltılması ve enerji kaynaklı cari açığın düşürülmesi, yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretimde uzun vadeli strateji oluşturulması ve öngö- rülebilirliğin artırılması, yenilenebilir enerji için piyasa bazlı mekanizmaların geliştirilmesi gelişim alanları olarak öne çıkıyor. Politika/mevzuat etkinliği değerlen- dirildiğinde yenilenebilir enerji alanında YEKDEM, Yenilenebilir Enerji Kaynak Alanları (YEKA) ve bağlantı kapasitesi ihaleleri gibi uygulamalarla kapsamlı bir düzenleme müktesebatı oluşturuldu, uluslararası uygulamalarla uyumlu ve Türkiye’nin ihtiyaçlarına uygun politika mekanizması geliştirme yetkinliğine ula- şıldı. Söz konusu politika mekanizmaları (özellikle YEKDEM) uzun vadeli finans- mana erişimi kolaylaştırıcı rol oynadı. Bununla birlikte özellikle bağlantı kapa- sitesi ihalelerinin piyasa etkinliğinin ve yerli teknolojinin geliştirilmesine yönelik politikaların gelişim ihtiyacı bulunuyor. 2002-2018 döneminde enerji verim- liliği yatırımları, ağırlıklı olarak demir-çe- lik, çimento, cam, seramik, rafineri ürün- leri sektörleri başta olmak üzere enerji tüketimi yüksek sektörlerdeki büyük sanayi kuruluşları tarafından yapıldı. Küçük ve orta büyüklükteki sanayi kuruluşlarıyla, binalara yönelik enerji verimliliği uygulamaları görece sınırlı kaldı. Binalarda ısı yalıtımına yönelik uygulamalar, özellikle çatı ve pencere izolasyonu uygulamaları öne çıktı. Ulaş- tırmada da vurgulandığı gibi ticari araç filosu gençleşip, özellikle hurda düzen- lemeleri önemli rol oynadı. Bu dönemde yapılan ve enerji verimliliği sağlayan yatırımların önemli bölümü başka yatı- rımların parçası olarak yapılmış veya ağırlıklı özkaynakla finanse edilip, enerji verimliliği finansmanı olarak kayda geç- medi. Türkiye’de hem genel olarak enerji verimliliği hem de enerji verimliliği hiz- meti sağlamaya yönelik pazarın küresel hacimle karşılaştırıldığında gelişmediği saptandı. Bununla beraber, uluslararası kal- kınma finansmanı kuruluşları, enerji verimliliği uygulamalarına yönelik önemli miktarda kaynak sağladı, hem büyük sanayi kuruluşlarının hem de KOBİ’lerin yatırımları finanse edildi. Finansman sağlamanın yanında enerji verimliliği uygulamalarının tanım- lanması, yatırım değerlendirmesi ve finansman çerçevesinin oluşturulması konusunda sanayi kuruluşları ve kay- nak sağlanan yerel finans kuruluşlarının kapasite geliştirmesine katkı sağladı. Kamu politikalarının şekillendirilmesine yönelik çalışmalara fon sağlandı. Ulusal kalkınma bankaları ve yerel bankalar, uluslararası kalkınma finansmanı kuru- luşları tarafından sağlanan kaynakların KOBİ’lere yönelik kullandırılmasında aracılık etti. Yerel bankaların enerji verimliliği finansmanı büyük ölçüde uluslararası kalkınma finansmanı kuru- luşlarının sağladığı kaynakların kullan- dırılması ve binalara yönelik yalıtım teş-