Enerji ve Çevre Dünyası Dergisi 158. Sayı (Mayıs-Haziran 2020)

Enerji ve Çevre / Mayıs-Haziran 2020 25 enerji-dunyasi.com 4. EKONOMIK ANALIZLERDE KULLANILACAK TEKNIK YAKLAŞIMLAR Elektrik şebekelerindeki yatırım maliyetleri aşağıdaki formülde özetlenebilir. Toplam Yatırım Maliyeti=Başlangıç Maliyeti+Kayıp Maliye- ti+İşletme&Bakım Maliyeti Yatırım maliyeti ekipmanın kurulumu için gerekli mali- yettir. İşletme ve bakım maliyeti koşullar değişmediği sürece sabit olarak kabul edilebilir. Ancak kayıp maliyetinin hesapla- nabilmesi için iletken üzerinden geçen akımın büyüklüğüne bağlı olan kayıp gücün belirlenmesi gereklidir. Akım büyük- lüğü gün içerisinde zamana ve yüke bağlı olarak değişti- ğinden, ekipmanların yüklenme ve kayıp durumlarıyla ilgili olarak teknik yaklaşımlarda bulunulmaktadır. a. Yük Faktörü Bir ekipmanın yıl boyunca veya kullanım süresi boyunca ortalama yüklenmesine yük faktörü (Load factor) adı veril- mektedir. Yük faktörü aşağıdaki formüllerdeki iki farklı yolla hesaplanabilir. Yük faktörü, puant gücün bilindiği durumlarda enerji değerini ya da enerji değerinin bilindiği durumlarda puant güç değerini elde etmek için kullanılabilir. Aşağıdaki formül bu ilişkiyi göstermektedir. b. Kayıp Faktörü Bir ekipmanın yıl boyunca (kullanım süresi boyunca) ortalama kaybına kayıp faktörü adı verilmektedir. Kayıp faktörü aşağıdaki formüllerdeki iki farklı yolla hesaplanabilir. Formüllerden de görüldüğü üzere kayıp faktörü yük faktörünün karesi ile orantılıdır. Bunun nedeni kayıp gücün, akımın karesiyle doğru orantılı olmasıdır. Yapılan araştırmalar ve istatistiksel çalışmalar sonucunda yük faktörü ile kayıp faktörü arasındaki ilişki aşağıdaki formülde belirtilmiştir; Şekil 1. Yeni bir dağıtım merkezinin maliyetlerinin yıllara göre ayrımı Dağıtımmerkezinin başlangıç maliyeti sürecin en başında yer almakta olup, yatırım planları içerisinde sadece bir yıla atanmıştır. Sürekli maliyeti ise dağıtım merkezinin işletmede olduğu 5. ve 20. yıllar arasında devam etmektedir. Sürekli maliyetler, kendi bileşeni olan zamanla değişken maliyetler- den dolayı sabit kalmamış, yıllar içerisinde artmıştır. Sürekli maliyetler kendi içinde sabit ve zamanla değişken maliyetler olmak üzere iki bileşenden oluşmaktadır. Sabit maliyetler, tesisin işletmesi süresince bulunacak ancak planın ya da mühendislik hesaplamalarının herhangi bir değişkenine bağlı olmayan maliyetlerdir. Örnek olarak transformatörlerin boşta kayıpları verilebilir. Zamanla değişken maliyetler, tesisin işletmesi süresince bulunacak, ancak işletme koşullarına göre değişkenlik gös- terebilecek maliyetlerdir. Örnek olarak transformatörlerin yükte kayıpları verilebilir. 3. EKONOMIK BILEŞENLER Ekonomik analizler birçok değişkenden doğrudan ya da dolaylı olarak etkilenmektedir. Bu sebeple değişkenlerin eko- nomik modelleri ne düzeyde etkilediklerini bilmek oldukça önemlidir. Ekonomik modelleri etkileyen en önemli değişken- ler; birim fiyatlar, iskonto oranı, ekonomik ömür, faiz oranıdır. Paranın değeri enflasyonun etkisiyle değişirken, enflas- yonu ekonomik analizlerde kullanmak efektif değildir. Plan- lama ya da karar verme durumu, harcamaların ve faydaların aynı dönemde olduğu zamanda yapılmalıdır. Bu sebeple kullanılacak maliyetler sabit fiyatlar üzerinden olmalıdır. Sabit fiyatlarla oluşturulan model enflasyonun etkisini devre dışı bırakmaktadır. Eğer enflasyonun etkisi de dikkate alınmak istenirse, ekonomik model cari fiyatlar üzerinden oluşturul- malı ve sonuçları dönem dönem incelenmelidir. Başlangıç Maliyeti 2 1 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 Maliyet [Milyon Dolar] Sürekli Maliyet Yıl