Enerji ve Çevre Dünyası Dergisi 161. Sayı (Ekim 2020)

38 Enerji ve Çevre / Ekim 2020 enerji-dunyasi.com Türkiye özelinde oluşturulan bu gönüllü karbon piyasası için projeler Türk firmaları ve yatırımcıları içinde hem kısa vadede hem uzun vadede kâr getirecek ve marka değerini arttıracak çalışmalardır. Bu uygulamalar Kyoto Protokolü'nün taahhüt dönemlerinde belirttiği uygulamalara da paralel iler- lerken, 7.8.2010 tarihli Resmi Gazetede Yayımlanan "Sera Gazı Emisyon Azaltım Sağlayan Projelere İlişkin Tebliğ" Türkiye'nin karbon piyasasındaki kararlı duruşunun ve etkili olacağının bir göstergesidir. (3) 1.3. Türkiye'de Karbon Ticareti Karbon ticaretinde amaç, karbon salınımının en aza indi- rilmesidir. Karbon ticareti ilk defa Kyoto Protokolü'nde düzen- lenmiş olup, ülkelerin emisyonlarının azaltılmasına etkin bir rol oynamıştır. Bu noktada karbon ticareti ülkelerin düşük karbonlu veya karbondan arındırılmış ekonomik faaliyetlerin oluşmasına katkı sağlamayı hedeflemektedir. Bu uygulamada karbon salım kotasını doldurmayan ülkelerin veya firmaların bu haklarını kendi kotalarını doldurmuş ülke veya firmaları satması ile ilk defa 2005 yılında gerçekleşmiş bir uygulama- dır. Kyoto Protokolü'nün taraf devletleri bu kotaların altında kalmayı taahhüt etmişlerdir. Karbon salım haklarını dolduran taraf sözleşmeci devletler bu kotanın altında kalan ülkelrden karbon ticareti imkanı ile salım hakkı elde edebilmektedirler. (4) 1.2. Karbon Ayak İzi 1.2.1. Kavramsal Tahlil Beşeri faaliyetler, sanayinin etkinliği, enerji türü olarak fosil yakıtlarının ilk tercih olması atmosferdeki karbondioksit oranını arttırmış ve bu durum sera etkisine neden olmaktadır. (5) Sera gazı etkisinde en büyük pay sahibi olan karbondiok- sit okyanusların asitleşmesine ve diğer çevre felaketlerine neden olmaktadır. Atmosfere salınan sera gazları birer atık olarak kabul edilir. Bu hususta en büyük ölçekli atık karbon ayak izidir. Burada şu noktaya da değinmekte fayda vardır. Türkiye gelişmekte olan bir ülke olması dolayısıyla fosil yakıta ve elektriğe ihtiyacı her geçen yıl katlanmaktadır. bilimsel araştırmalar gösteriyor ki Türkiye'nin karbon ayak izi oranı 1990'lardan beri en çok artış gösteren ülke konumundadır. (6) 1.2.2. Karbon Ayak İzinin Ölçümü Karbon ayak izi diğer adıyla karbon tutma ayak izi doğru- dan (birincil) ve dolaylı (ikincil) özellikler gösteren iki bölüm- den oluşmaktadır. Doğrudan ayak izi beşeri faaliyetlerde kullanılan fosil yakıtlarını örneğin, yakacak veya ulaşımda kullanılan ve doğrudan karbon emisyonuna neden olan faa- liyetler olarak belirtilirken, dolaylı karbon ayak izi, ürünle- rin üretimi sırasından başlayıp onların yok olmalarına kadar geçen evredeki karbon emisyonunu belirtmek için kullanılır. Özellikle karbondioksit miktarını depolamak için en iyi yol alan orman arazilerinin de aşırı tahribatı ortaya karbon emis- yonlarının artmasına neden olmaktadır. Karbondioksit sera gazları arasında iklim değişikliğini en büyük oranda etkileyen sera gazıdır. (7) Bunun dışında; Metan (CH4), Azot oksit (N2O), Hidroflorokarbonlar (HFCs), Perflorokarbonlar (PFCs), ve Kükürt Heksaflorid (SF6) gibi diğer gazlarda iklim değişikliği tetiklemesine rağmen etkileri CO₂ kadar olamamaktadır. (8) Aşağıda gösterilen oranlar sera gazı etkisini belirtmektedir. (3) Resmi Gazete Sayı : 27665, Sera Gazı Emisyon Azaltım Sağlayan Projelere İlişkin Tebliğ; 1. madde tebliğin amacını belirtmektedir. Buna göre; (1) "Bu Tebliğin amacı; iklim değişikliği ile mücadele kapsamında sera gazı emisyonlarının azaltılması, sınırlandırılması ve yutak alanların artırılması için yürütülen projelerin kayıt altına alınmasına ilişkin usul ve esasları düzenlemektir." 2. madde ise kapsam maddesidir." Bu Tebliğ, Türkiye Cumhuriyeti sınırları içerisinde yapılacak ve yapılmış olan projelerin Sera Gazı Azaltım Proje Sicili’ne kayıt edilmelerinde izlenecek yöntemi ve kamuoyunun bilgilendirilmesine dair usul ve esasları kapsar." (4) Elitaş, C. ve Çetin, A. C. (2011). Karbon Ticareti ve Karbon Bankacılığı. s.7 (5) Kitzes vd., 2007: 6 (6) WWF, 2012: 30 (7) Bekiroğlu: 2011:2 (8) Erden Özsoy, 2015b: 124 Devamı gelecek sayımızda... n Tablo 1: Sera Gazları ve CO 2 Eşdeğerlikleri SEMBOL İSİM CO 2 EŞDEĞERİ ANA KAYNAK CO 2 Karbondioksit 1 Fosil yakıtlarının yanması, orman yangınları, çimento üretimi CH 4 Metan 21 Depolama sahaları, petrol-doğalgaz üretim ve dağıtımı, çiftlik hayvanlarının sindirim sistemlerindeki mayalanma N 2 O Azot oksit 310 Fosil yakıtların yanması, gübreler, naylon üretimi HFCs Hidroflorokarbonlar 140~11.700 Buzdolabı gazları, alüminyum eritme, yarı iletken üretimi PFCs Perflorokarbonlar 6.500~9.200 Alüminyum üretimi, yarı iletken üretimi SF 6 Kükürtheksaflorit 23.900 Elektrik iletim ve dağıtım sistemleri. MAKALE