Enerji ve Çevre Dünyası Dergisi 167. Sayı (Temmuz-Ağustos 2021)

22 Enerji ve Çevre / Temmuz-Ağustos 2021 enerji-dunyasi.com Araç Egzoz Çıktıları ve Ölümcül Etkileri Araç yapı bileşenleri, onların üretimi ve aracınmontajı için kullanılanmalzeme ve enerji, üretim çıktıları (atıkları) ile aracın kullanım boyu enerji tüketimi ve emisyon çıkışı dikkate alınmalıdır. ABD için hesaplamalar, aracın bir yıl içinde ağırlığının yaklaşık 2 katı kadar emis- yon saldığını vermiştir. Aracın, 1 yılda 15.000 km yol aldığını ve 100 km de 10 litre yakıt harcadığını düşünelim. Yılda 1.500 kg benzin (Benzin %85 karbon) harcanır ve bunun 3 katı karbondioksit gazı, partiküllerle birlikte salınır. 15-20 yıllık kullanım süresi demek araç ilişkili enerji tüketiminin ve atık salınımının ortalama %94’ünün kullanım sırasında gerçekleşmesi demektir. Hammadde üretim, parça imalat ve montaj payları toplamı %5 olabilir. %1’lik son pay, ömrü dolduktan sonra aracın parçalanması, malzeme gruplarının ayıklanması ve geri dönüşüme gönderilmesi kalemle- rini kapsayabilir. Minnesota Üniversitesi araştırma- cıları, hafif araçların yakıt kaynaklarına göre sürüş sırasındaki salınımları ve öldürücü sağlık etkilerini incelemişlerdir. Bataryalı elektrikli arabalar için kömür santrali elektriği kullanılacaksa, içten yanmalı (benzinli) günümüz araç siste- mine göre 3 kat fazla ölüme neden olan hava kirliliği beklenmelidir. İnce (PM10) ve çok ince (PM2,5) tozlar ile yer ozonu ABD’de yılda ortalama 100.000 hava kirliliği eksenli ölüme sebebiyet vermek- tedir. Elektrikli arabaların kullandıkları elektrik kaynağına bağlı olarak oluşan hava kirliliğinin bir yıl boyu görece ölüm- cül etkileri, diğer alternatiflerle birlikte ABD için aşağıda verilmiştir: a) Rüzgar, güneş ve hidro enerji kay- naklı elektrik ile beslenen bataryalı araç: 231 ölüm/yıl. b) Benzinli (petrol) araç:878 ölüm/yıl. c) Doğal gaz kaynaklı elektrik ile bes- lenen bataryalı araç:439 ölüm/yıl. d) Kömür Santralı kaynaklı elektrik ile beslenen bataryalı araç: 3200 ölüm/ yıl. Biyoyakıtlı (mısır) araç benzinli araçtan daha problemlidir. Dizel yakıtlı araç benzinliden daha az problemlidir. Bu aracı avantajlı kılan, filtre ile partikül tutma kapasitesinin iyi olması ve daha iyi yakıt ekonomisidir. Elektrikli arabalar eğer elektrik kay- nağı da temiz ise, içten yanmalı klasik benzinli araçlara tercih edilmelidir. Elekt- rikli arabanın ne kadar yeşil olduğu, biraz da ülkesine bağlıdır. Örneğin Fransa’da elektrikli araç süren kişi, Çin’deki elekt- rikli araç sürene göre daha çevrecidir. Sebep açıktır. Yaklaşık aynı oranlarda olmak üzere (%75’ler), Fransızlar elekt- rikli aracı hava kirliliği yapmayan yoğun nükleer ağırlıklı elektrik enerjisi ile şarj ederken, Çin çok kirletici olan kömürlü yakıt santrali elektriğini kullanır. İnsan ve eşyanın tünellerle taşın- ması, kitle ulaşım araçlarının teşviki, evde çalışmanın özendirilmesi yanında yürüme, bisiklet veya e-kaykay kullanma kültürü yayılmalıdır. Emisyon salma oranı yüksek araçlar (SUV gibi) sigara karşıtı bilgilendirmelere benzer şekilde reklamlandırılmalıdır. Sonuç olarak daha az kirleten, hatta sürüş sırasında hiç kir- letmeyen çevre dostu ulaşım araçları edinme öncelenmelidir. Aracın kullan- dığı yakıt özelliği, elektrikli ise elektri- ğin kaynağı bile gündem yapılmalıdır. Ulaşım sektörü tamamen dekarbonize edilmelidir. Bu nedenle doğru bir karar gereği olarak, Ülkemizde elektrikli araç ve onun en önemli öğesi olan batarya üretimi faaliyeti hızlandırılmıştır. Sonuçlar 1. Mikro ve nano tozlarla dolu bir atmosferde yaşıyoruz ve bütün yer- yüzü canlıları olarak böyle tasarlan- mışız. Bazı tozlar ve toz hareketleri, kısaca atmosferik taşınım, iklimden sağlığa kadar olumlu olumsuz birçok etkiye sahiptir. 2. İnsanoğlu kendini sorgulamalı ve enerji obur, malzeme obur yaşam tarzını değiştirmelidir. Aşırı tüketim ile çevreye aşırı toz ve gaz salımı yapılmakta, canlı-cansız varlıkların doğallıkları bozulmakta ve en niha- yetinde insanlar için ölümcül sağlık sorunları doğmaktadır. 3. İnsanlar, doğanın boyunduruğundan kurtulmak şöyle dursun, doğaya ve canlı yaşama çok müdahele etmiş- lerdir. Olumsuz ve ekosistemi bozucu etkiler bugün maalesef sürdürülemez boyutlara varmıştır. Her türlü eylem ve uygulama bilimin ve ahlakın süzgecinden geçirilmeli, yaşanılabilir bir dünya için insan ve toplum bazında akılcı ve çevre dostu çözümler planlanmalı ve hayat bul- malıdır. n ÇEVRE