Enerji ve Çevre Dünyası Dergisi 167. Sayı (Temmuz-Ağustos 2021)

30 Enerji ve Çevre / Temmuz-Ağustos 2021 enerji-dunyasi.com Şekil 3. 2019 yaz dönemi gün içinde güneş enerjisi üretim tesislerinde ölçülen gün içi teknik değerler aşılmakta ve hatta koruma elemanları aracılıyla hattın zarar görmemesi için tamamı enerjisiz kalmaktadır. Enerjisi kesilen hattaki tüm tüketiciler de bu durumdan mağdur olmaktadır. Tam tersi olan yenilenebilir enerji tesisinin sağladığı gerilim değeri çok düşük olması durumunda, bu yükün şebekeye yansıması ile nominal değerlerin çok altına düşmekte ve şebekede enerji olsa bile cihazların çalışması için gerekli gerilim değerleri yakalanamamaktadır. Gerilim değerlerinin cihazların çalışması için uygun aralığın dışında olması durumunda cihazın arıza yapması hatta yanması ile karşılaşılabilmektedir. Bu durumda çok karmaşık bir tazminat durumu ortaya çıkmaktadır. Cihazların yanmasına sebep olan yenilenebilir enerji tesisi olsa da bu hat üzerinde olan tüketi- cilere karşı sorumlu olan dağıtım şirketidir. Her ne kadar bu tesisin bağlantısı için teknik onayları veren de dağıtım şirketi olmasına rağmen yine de sınırların zorlanması durumunda mağdur olmaktadır. Elektik dağıtım şebekesi çok eski bölümleri de bulu- nan kamusal ortak ve hayati önemi yüksek olan varlıklardır. Bazı yerleşim yerlerinde hatların uzunlukları teknik sınırları zorlamakta fakat mevcut yerleşim yerlerine uzak tüketim noktalarına enerji sağlayabilmek için en ekonomik yol ola- rak bu hatlar ile çözüm yaratılabilmiştir. Bu şekilde yerleşim yerlerine uzak yerler yenilenebilir enerji üretim tesisleri için yerleşim yerlerine oranla daha fazla potansiyel taşımaktadır. Özellikle tarla ve boş alanların çok olduğu kırsal bölgelerde az miktarda tüketim varken, bu tüketim kapasitesinin kat kat daha fazlası üretim imkânı oluşmaktadır. Yenilenebilir enerji üretim tesisinin bağlantı noktasına yakınlığı bu tesisin maliyeti açısından büyük değişiklik yaratmaktadır. Uzaklık arttıkça hat mesafesi artmakta ve burada kullanılan malzemelerin miktarı artmasının yanında uzaklığı yönetmek için de ayrıca önlem almak gerekmektedir. TEKNİK KISITLARIN AŞILMASI İÇİN AKILLI ŞEBEKE ÇÖZÜMLERİ a. Şebeke Otomasyonu Yenilenebilir kaynaklara dayalı enerji üretiminin teknik kısıtları bölümünde incelenen sorunların çözümlerinin uzaktan yönetilebilmesinde, büyük ölçekli sistemlerde işlemlerin insan eli değmeden gerçekleştirilmesinde ve şebeke üzerindeki çok noktadan ölçüm verilerinin toplanmasında şebeke otomasyon çözümleri kullanılmaktadır. Yenilenebilir enerji kaynaklarına özgü sorunların şebeke otomasyonu ile yönetilmesinin pratik uygulamalarını incele- diğimizde; bağlantı noktalarında güç ve gerilim değerlerinin elektrik şebekesindeki teknik sınır değerlerinin izlenip, bu değerlerin alt ve üst limitlere ulaşması durumunda bağlandığı elektrik şebekesine zarar vermemesi için üretimi sınırlandırıl- ması veya durdurulması işlemlerinin yapılması gerekmektedir. Bazı günlerde enerji kaynağı çok artmakta ve bu kaynak artışı beklenenin çok üstünde olabilmektedir. Örneğin güneş mikta- rının çok fazla artması üretimdeki güç ve bileşimi olan gerilim değerinde aşırı yükselmeye neden olabilmektedir. Böyle bir durumda yüksek üretimin tamamen kaybedilmemesi için kısıtlanması akıllı şebekenin sistem otomasyonu kullanılarak mümkün olacaktır. Şebeke otomasyonu; SCADA DMS OMS sistemi, enerji analizörleri, kalite kaydediciler ve TEİAŞ entegrasyonu bile- şenleri ile çalışır. Bu bileşenler aracılığıyla toplanan veriler teknik yeterlilik kriterlerini sağlayıp sağlamadığı kontrol edilir ve bu veriler analiz sürecine iletilir. Kalite kontrolü yapılmış ve ilişkisel yapılarına göre birleştirilmiş veriler üzerinde şebeke analizleri yapılır. Yapılan analiz çalışmaları neticesinde ortaya çıkan sonuçlar kök neden açısından değerlendirilir. SCADA Sistemi elektrik şebekesindeki istasyonların anlık izlenmesine olanak sağlar. Bu izleme süresince oluşan tüm veriler DMS dağıtım yönetim sistemi içinde depolanır. Geçmişte edinilmiş veriler saha operasyonlarının iyileştirilmesi ve karar destek mekanizmalarının oluşturulması gibi süreçlerde faydalanılır. Enerji şebekelerine ait otomasyon teknolojileri olan SCADA, Dağıtım yönetim sistemi ve Enerji kesinti yönetimi gibi enerji üretimini ve dağıtımını yönetmek için kullanılan sis- temler olduğu için kritik altyapılardır bu nedenle siber saldırı ve saldırılardan korunmalıdır. Bu teknolojilerin kullanımının artması ile konuya ilişkin farkındalık artmakta, büyük ölçekli dağıtım şebeke işleticileri, ulusal veya uluslararası entegre ile- tim şebekeleri ve büyük üretim tesisleri işleticileri siber saldı- rılara karşı teknoloji daha fazla geliştirilmesini sağlamaktadır. MAKALE Devamı gelecek sayımızda okuyabilirsiniz.