Özkan AĞIŞ Türkiye Kojenerasyon Derneği Başkanı Kojenerasyonun dünü, bugünü ve yarını Çok değerli okurlarım, Son yirmi yıl içinde ülkemiz, enerjide çok büyük yasal ve yapısal reformlara tanık oldu. 1984 yılında 3096 sayılı yasanın çıkartılmasıyla başlayan özel sektöre, elektrik tesisleri kurma, işletme ve üretilen enerjiyi satma süreci, 1985 yılında hayata geçirilen 9799 sayılı Kararname ile otoprodüktörlüğün altyapısını yarattı. Böylece, o tarihe kadar adeta kader olarak algılanan elektrik kesinti ve kısıntıları tarihe geçiyordu. Fabrika sahipleri, üretimlerinin kalite ve sürekliliğine güvence getiren modern elektrik ve ısı üretim tesislerini kurma imkanını yakalıyordu. Başlangıçta avantajları iyi anlaşılamadığı için ilk 8 yıl içinde otoprodüktör tesisi kurulmadı. 1992'de temeli atılan ve 1993'te kurulan Yalova Elyaf Kojenerasyon Tesisi ile ilk otoprodüktör uygulaması başladı. Yalova Elyaf 9799 sayılı Kararnamenin kendisine verdiği yetki ile kojenerasyon tesisi kuruyor, fabrikasının ihtiyacı olan elektrik ve ısı enerjilerini aynı türbin-atık ısı kazanı zinciri içinde üretiyor, bu üretimden artan elektriği şebekeye, yani TEDAŞ'a satabiliyordu. Yani Yalova Elyaf, 3096 sayılı Yasa ve ona dayalı olarak çıkartılan 9799 sayılı Otoprodüktör Kararnamesinin yarattığı yasal alt yapıyı ve kojenerasyon teknolojisinin sağladığı yüksek üretim randımanını çok iyi kullanarak, hem fabrikasının ihtiyacı olan kaliteli elektriği üretebiliyor, hem ihtiyacı olan buhar enerjisini sağlayabiliyor, hem de ihtiyaç fazlası elektriği piyasaya satabiliyor. Bu üretim prosesinde yüksek teknoloji kullanıldığı için hem elektrik, hem ısı kendisine çok ucuza maloluyor ve fabrikasının ana ürününün enerji maliyetini ve sonuçta ana ürünün üretim maliyetini aşağıya çekebiliyor. Yalova Elyaf örneği, benzeri sektörlerin (tekstil, boya, gıda, seramik, demir/çelik) dikkatini çekiyor ve bu sektörlerde yeni uygulamalar başlıyor. 10 yıl içinde bu suretle Otoprodüktör Kararnamesi ve kojenerasyon teknolojisi bazında kurulan üretim tesisi kurulu gücü 3500 MW'a ve üretim ise 20 bin Gwh'e ulaşıyor. (Türkiye toplam üretiminin %15'i). 20 bin Gwh'in kojenerasyon teknolojisi ile üretilmiş olması geçen yıl Türkiye'ye 2 milyon TEP'lik bir primer enerji tasarrufu sağladı. Otoprodüktörlüğün, kojenerasyon teknolojisi sayesinde ulaştığı bu başarıyı, Türkiye Kojenerasyon Derneği yetkilisi olarak, heyecanla anlattığım ETKB toplantılarının birinde, zamanın Enerji İşleri Genel Müdürü, otoprodüktörlüğün kar amaçlı tırmanışına karşı olduğunu vurgulayarak, bu gelişmeye bazı sınırlamalar getireceklerini söylemişti. Nitekim, 4628 sayılı Elektrik Piyasası Yasasında otoprodüktörlük layık olduğu yer i alamamış ve bağımsız üretim şirketlerine (IPP) ezdirilmiştir. Otoprodüktörlüğün 4628 sayılı Yasa nezdinde zayıfladığını gösteren endikatörler şunlardır: ♦Otoprodüktör ve gruplarının kendi ihtiyaçları dışında satabileceği miktar yüzde 25'Ie sınırlandırılmıştır. Üretim şirketlerine herhangi bir sınırlama yoktur. ♦Otoprodüktör, kapasitesinin yüzde 75'inin kendi fabrikası veya grubunda kullanılacağını kanıtlamak durumundadır. ♦ Otoprodüktörlük yönünden caydırıcı nitelikte olan bu hususlar, yeni kojenerasyon yatırımcılarını, elektrik üretim şirketi kurmaya itmektedir. Nitekim EPDK'ya yapılan yeni lisans başvurularının yüzde 90'ını üretim şirketi modeli tercihini yapanlar teşkil etmektedir. Derneğimize yapılan başvurulardan anladığımıza göre, hangi teknolojinin, hangi yasal modelde kullanılabileceği konusunda tereddütler vardır. Yerli ve yabancı yatırımcılara yararlı olabilmek ve doğru tercih yapabilmelerini sağlamak için tarifleri bir defa daha açıklamanın faydalı olacağına inanıyorum. Otoprodüktör veya üretim şirketi, elektrik veya elektrik ve ısı üretecek modelin yasal adıdır. Kojenerasyon; ister otoprodüktör, ister üretim şirketinin dizaynında ve santralin yapımında kullanılan teknolojinin adıdır. Kojenerasyon sistemleri, yüksek randımanlı olduğu ve hem elektrik, hem de ısıyı birlikte ürettiği için özellikle ısıya ihtiyaç duyulan fabrikalarda, iş merkezlerinde, toplu konutlarda tercih edilmektedir. Ancak ana üretim elektrik ve yan ihtiyacın ısı olduğu yerlerde "Combined Cogeneration" veya "Combined Cycle" dediğimiz üretim tercihleri ağırlık kazanmaktadır. Rusya'da, Bağımsız Devletler Topluluğu'nda, Doğu Avrupa'da kojenerasyonlar ısı amaçlı olarak kurulduğu için, bunlar gerçek kojenerasyon sistemleridir, elektrik yan ürün "by product"tır. Bunların randımanları çok yüksektir. Çünkü bu tesislerde buhar turbo-generator ünitesi yoktur. Kayıplar çok azdır ve çevrim randımanı yüksektir. Hem otoprodüktörler, hem de üretim şirketleri kendi tesislerinde kojenerasyon teknolojisi kullanabilirler. Diğer taraftan hidrolik enerjiden veya rüzgar enerjisinden elektrik üreten otoprodüktörler olduğu gibi, her iki yenilenebilir kaynağı kullanarak enerji üreten ve satan üretim şirketleri de vardır. Seçilecek dizayn ve/veya teknoloji ana amacının ne olduğuna bağlıdır. Bu açıklamalarımızdan sonra, yeni yatırımcıların tercihlerini daha sağlıklı yapacakları umuduyla, hepinize sevgi ve saygılar sunuyorum. ıiN�m Thepast, thepresent and the future of cogeneration My dear readers, Tıırkey witnessed veıy importaııı legal and structııral reforıns iıı tlıe lası 20 years. Tlıejirst autoproducer operatioıı was foııııded at Yalova Fiber Cogeneration Planı iıı 1993. Witlıiıı 10 years the total production capacity of the planıs increased by 3500 MW and production by 20 tlıoıısand GW/ı (I5% of Turkey's total produclioıı) based oıı Aııtoproducıor Decree and cogeneratioıı ıeclınology. However, Elecıricit) Market Law No. 4628 underestimated the bene: fits of aııtoprodııcers aııd gave priority to indepeııdent prodııctioıı coınpaııies (IPP): Tlıeir retai/ of sıııplus eııergy limited to 25%, wlıile ılıere is 110 limit set for prodııctioıı compaııies; they have to prove tlıat 75% of tlıe capacity wil/ be used iıı their owıı factoıy or group. So tlıe new cogenerations iııvestors prefer ıo iııvesı on prodııctioıı companies. From tlıe applicaıioııs to oıır Association, we coııc/uded tlıat tlıere are doııbts aboııt which technology /o be ıısed in /ine witlı wlıiclı prescribed legal model. it woııld be a good idea to re-explain the definiıions of ıhe ıerıııs ıo lıelp loca/ and foreign investors in ıııaking tlıe besi choice. Aııtoproducer or prodııctioıı compaııy is tlıe legal defiııitioıı of electricity aııd lıeat prodııctioıı model. Cogeneraıion is tlıe ıechnology ıısed iıı tlıe desigıı and conslrucıioıı of ılıe planı, wlıetlıer of aııloprodııcer or prodııction company. Botlı aııtoprodııcers and production compaııies can ııse cogeneralion ıechnology in tlıeir plants. On tlıe o/her lıand, t/ıere are aıııoproducers prodııcing elecıricity from lıydraıı/ic energy or wind eııergy, wlıile soıne of theın ııse both ıo purc/ıase electricity. Tlıe clıoice of t/ıe ıechnology depends 011 t/ıe main pıırpose of tlıe plaııt. J lıope ılıat these explaııatioııs will lıelp new investors ınake tlıe mosı favorable clıoice. Besi regards ENERGY & ECOGENERATIOll"""LD 3
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=