Enerji ve Çevre Dünyası Dergisi 172. Sayı (Mart 2022)

38 ENERJİ ve ÇEVRE • Mart / 2022 ÇEVRE DİLEK AŞAN Taksim Danışmanlık Hizmetleri Kurucu Genel Müdürü Global Raporlama Uzmanı Çevresel Ürün Beyanı Nedir? Ç evresel ürün beyanı (EPD - Environmental Product Declaration), özetle bir ürü- nün yaşam döngüsü boyunca sergilediği çevresel performansı açıklar. Bir ürün ya da malzeme, hammadde olarak çıkarılmasından bertaraf edilme- sine kadar geçen tüm süreçte ölçülebilir bir çevresel ayak izi oluşturur. EPD, tüm paydaşların bu konuda şeffaf ve taraf- sız bir şekilde bilgilenmesini sağlayan bir belgedir. Çevresel sürdürülebilirliğin bireysel, kurumsal, ulusal ve uluslararası düzeyde sağlanması için oldukça önemli bir çalışmadır. Çevresel ürün beyanı sayesinde farklı ürün ve malzemelerin sürdürülebilirlik açısından hızlı ve kolay bir şekilde karşılaş- tırılması mümkündür. Tasarımcılar, EPD sayesinde projeleri için en sürdürülebilir malzemeleri seçebilir; böylelikle karbon, su ve ekolojik ayak izi ölçümü ve raporla- ması konusunda şeffaflık sağlanarak çev- resel etkiler en aza indirilebilir. EPD’yi doğru anlayabilmemiz için bazı temel kavramları bilmemiz gereki- yor. Bunlardan en önemlisi ürün kategori kurallarıdır (PCR - Product Category Rules). Bu kurallar, bir ürüne nasıl EPD hazırlanacağını gösteren kural ve gerekli- likleri tanımlar. Her bir ürün kategorisine ait PCR’lar, uluslararası EPD sisteminde (The International EPD System) buluna- bilir. Bu platform, birçok ürün grubuna ait geniş bir PCR kütüphanesi içermektedir. Çevresel ürün beyanının nasıl hazır- lanacağı ile ilgili bir diğer önemli dokü- man da ISO 14025’tir. “Çevre etiketleri ve beyanları - Tip III çevre beyanları - Pren- sipler ve prosedürler” ismiyle yürürlükte olan bu uluslararası standart, EPD yani Tip III çevre beyanları hazırlanması için - EPD hazırlanırken yapılan kabuller ve tahminler - Çevresel etki verileri; bu bölümde, iklim değişikliği, ozon tabakası üze- rindeki etkiler, asidifikasyon ve ötro- fikasyon, su ayak izi, toksisite, arazi kullanımı, yenilenebilir ve geleneksel enerji kullanımı, atık, biyolojik madde tüketimi gibi konulardaki temel çev- resel verilere detaylı bir şekilde yer verilmektedir. EPD’ler birçok sektörde gönüllük esa- sına dayalı olarak düzenleniyor. Yani bu konuda genel anlamda bir yasal zorun- luluk bulunmuyor. Fakat çevresel ürün beyanlarının çevresel, finansal ve sosyal sürdürülebilirlik bağlamında birçok fay- dası mevcut. EPD hazırlamanın ürünün paydaşları için getirdiği avantajlardan bazıları şu şekildedir: - Kullanıcıları daha düşük çevresel etkisi bulunan ürünleri kullanma konusunda bilinçlendirmek ve teşvik etmek. - Su, arazi, enerji ve diğer kaynakların tüketimini azaltmak ve böylece tüm değer zincirinin sürdürülebilir hale gelmesini sağlamak. - Müşteri, çalışan, yatırımcı, sivil toplum kuruluşu, meslek odaları, yerel halk ve diğer paydaşları ortak bir sürdürüle- bilirlik paydasında buluşturmak. - EPD aynı zamanda bir eko-etiket ola- rak kullanılabildiğinden bireylerin ve kurumların satın alma alışkanlıkları- nın sürdürülebilirlik çizgisine gelme- sini sağlamak. - Rakip markalara karşı avantaj elde etmek ve piyasada farklılaşabilmek - Çevresel konularla ilgili yasal düzen- lemelere daha hızlı adapte olabilmek. ürün sahiplerine kılavuzluk yapmaktadır. Standart içerisinde EPD’nin hazırlanması, raporlanması ve doğrulanması süreçlerine ilişkin temel ilkeler yer almaktadır. EPD’nin en önemli özelliği bir ürüne ait çevresel etkileri tüm yaşam döngüsü boyunca analiz etmesidir. Yaşam döngüsü analizi / değerlendirmesi (LCA) ile ilgili en önemli uluslararası çerçeve ise ISO 14040 ve ISO 14044 standartlarıdır. ISO 14025 içerisinde yer alan EPD gereksinimlerini doğru anlayabilmek ve uygulayabilmek için LCA yaklaşımını ve dolayısıyla bu standartları bilmek gerekiyor. Tipik bir çevresel ürün beyanında yer alan temel bilgileri şöyle özetleyebiliriz: - Ürün açıklaması; tanımı, kullanım amacı, model ve seri numarası vs - EPD’yi yapan kuruluşa ait bilgiler - Beyanın ne zaman yapıldığı ve geçer- lilik süresi - EPD hazırlanırken referans alınan standartlar; örneğin, yapı malzemeleri ile ilgili hazırlanan EPD’lerde genel- likle EN 15804 standardı referans alınır. Bunun yanında ISO 14025 ve ISO 14040 serisi standartlar da EPD hazırlığında olmazsa olmaz doküman- lardır. - Ürüne ait teknik spesifikasyonlar ve fiziksel özellikler - Ürününün yaşam döngüsü anali- zinden elde edilen bilgiler; bu başlık altında hammadde işleme, üretim, nakliye, kullanım, bertaraf vb gibi süreçlere ait çevresel ayak izi bilgile- rine yer verilmelidir.