Enerji ve Çevre Dünyası Dergisi 173. Sayı (Nisan 2022)

26 ENERJİ ve ÇEVRE • Nisan / 2022 MAKALE 1. GİRİŞ E nerji bir ülkenin ekonomik ve sosyal kalkınması- nın en önemli girdilerinden biridir. Nüfus artışı, sanayileşme, şehirleşme ile birlikte küreselleşme sonucu artan ticaret ve üretim olanaklarına bağlı olarak doğal kaynaklara ve enerjiye olan talep her geçen gün artmaktadır. Her geçen gün artmakta olan enerji talebine karşın dünya üzerinde bulunan enerji kaynakları artmamaktadır ve hızla tükenmektedir. Yapılan araştırma- lar ve gelişen teknoloji ile birlikte sınırlı birincil enerji kay- naklarından daha fazla verim alabilmek ve çevreye daha az zarar vermek amacıyla yeni sistemler üretilmekte ve geliştirilmektedir. Bu nedenle endüstriyel ve sosyal tesisler hem enerji verimliliği yüksek hem de çevre dostu sistemler kurarak enerji giderlerinin azaltılmasında alternatif yollar aramaktadır. Kojenerasyon ve trijenerasyon teknolojileri bu amaç doğrultusunda çalışan sistemlerdir. 2. TRİJENERASYON SİSTEMLERİ Trijenerasyon sistemini anlamak için öncelikle kojene- rasyon sisteminin incelenmesi gerekmektedir. Kojeneras- yon kelime olarak “Combined Generation” terimlerinin kısaltılmasından oluşmuştur. Isı ve elektriğin birlikte üre- tildiği “birleşik üretim” anlamına gelmektedir. Doğalgaz ve özel gazlar gibi çeşitli birçok yakıt kaynağından, yüksek verimli olarak elektrik ve ısı enerjisinin birlikte üretimidir. Aynı yakıt kaynağından daha fazla enerji üretebildiği için tek amaçlı üretim sistemlerinden daha avantajlıdırlar. Bir diğer avantajı ise çevreye daha duyarlı olmasıdır. Çünkü sistemde atık ısı kullanılmakta ve böylece doğaya daha az CO₂ salınımı yapılmaktadır. Şekil 1’de elektrik ve ısının ayrı ayrı üretilmesi halinde toplamda 90 birimlik enerji üretimi için 156 birim yakıt harcanırken, birlikte üretilmesi halinde 100 birim yakıt har- candığı gösterilmiştir. Bu durumda aynı enerjinin üretimi için; 100/156=%64 oranında daha az yakıt harcanmakta ve dolayısıyla %36 oranında yakıttan tasarruf edilebil- mektedir. Kojenerasyon santralleri teknoloji türlerine göre sınıflandırılmakta olup, genellikle gaz motorlu veya gaz türbinli olarak tasarlanmaktadır. Gaz Motorlu Sistemler Otto çevrimi prensibine göre yakıt ve yanma havası karbüratörde karıştırılarak sıkıştırılır. Sıkıştırılan karışım bir buji vasıtasıyla ateşlenir ve motor mekanik güç üretir. Yakıt olarak genellikle doğalgaz kullanılır. Bir gaz motoru- Trijenerasyon Sistemleri SEDA KAZANCI ESGAZ Proje Onay Ve Tesisat Kontrol Şefi Makine Mühendisi