Enerji ve Çevre Dünyası Dergisi 174. Sayı (Mayıs-Haziran 2022)

18 ENERJİ ve ÇEVRE • Mayıs - Haziran / 2022 KONUK YAZAR MUTLU BEKTAŞ Elektrik Elektronik Mühendisi TSE MTC-139 İnovasyon Yönetimi Ayna Komitesi Üyesi E nerjiye olan ihtiyaç giderek arttığı günümüzde enerji talebini en verimli, kesinti- siz, sürekli ve kaliteli şekilde yönetmek dijitalleşme ile mümkün olmaktadır. Enerji sektörü uçtan uca inceldiğimizde dijitalleşme çalışma- larına ağırlık verildiği görülmektedir. Enerjide dijitalleşme yatırımları son on yıldır büyük bir hızda devam eder- ken. Uluslararası Enerji Ajansı’nın raporuna göre, dijital elektrik altyapısı ve yazılıma yapılan küresel yatırımlar 2014 yılından günümüze yıllık yüzde 20 artış göstermektedir. Enerji şirket- leri dijitalleşme çalışmalarına bakıl- dığında öz kaynak ve kamu destekli yatırımların olduğu gözükmektedir. Ar-Ge teşvik ve hibe programları artışı ile özellikle elektrik enerjisinde yenilikçi ve küresel pazarda yarışı- labilir hale gelinmektedir. Elektrik şebekesine geniş perspektif ile bakıl- dığında yapılan ar-ge çalışmalarında en önemli parametrenin bu çalışma ne kadar sürdürülebilir ve fizibıl olduğu- dur. Bununla birlikte, ülkemizde elekt- rik enerjisi odağında yatırım ve işletme maliyetleri düşüren yazılım, inovatif dijital süreçlerin uygulanması, dijital- leşmenin öncelikli ve en uygulanabilir adımlarından biri olarak görülebilir. Enerjide bir takım dijital yatırımlı yenilik projelerinden kısaca bahsetmek gerekirse; ŞEBEKE İŞLETIMI Akıllı şebekeler ile önemi artan şebeke iletişimi; otomasyon ile iş gücünü minimum seviyede tutarak enerji sisteminde oluşabilecek arızaları merkezi sistemlere aktarabilen ve olası arıza durumlarında sistem operatö- rünü bilgilen yapıda tasarlanan diji- tal yatırımlardır. Bu tür yatırımlar ile sistemde meydana gelebilecek sorun- ları tespit etmek ve önleyici tedbirler almak mümkün olmaktadır. İZLEME VE KONTROL Ar-Ge yatırımlarının büyük payına sahip olan izleme ve kontrol alanında ülkemiz ciddi manada yurtdışı menşei yazılımlara yüksek miktarlarda lisans bedelleri ödemektedir. Enerji sistemi- nin uçtan uca izlenmesinin yanında uzaktan kontrol edilmesi gerek dona- nım gerekse yazılımları ihtiva ettiğin- den enerji şirketlerinin öz kaynakları ile en çok yatırım yaptığı alanların başında gelmektedir. Bu yatırımlarda; coğrafi bilgi sistemlerinin modellen- mesi, uzaktan anahtarlamalar ile siste- min kontrol edilmesi, dijital ikiz ile sis- temin dijitalden sürekli izlenmesi gibi yenilikçi uygulamaları görmekteyiz. Özellikle SCADA (Supervisory Cont- rol And Data Acquisition), “Merkezi Denetleme Kontrol ve Veri Toplama” sistemlerine yönelik yerlileştirme çalış- maları için Ar-Ge girişimlerinin eksik ve yetersiz olduğu söylenebilir. Bu konuda enerji sektörünün dışa bağım- lılığının minimum seviye getirilmesi gerekmektedir. TEKNIK VE TEKNIK OLMAYAN KAYIPLAR Enerjinin üretilmesinden son kul- lanıcıya kadar dağıtılması aşamala- rında sisteminin verimli, ekonomik, güvenilir ve sürekli işletimi için kayıp- ların minimum düzeye indirgenmesi, enerji kalitesini bozan parametrelerin düzeltilmesi ve/veya düzelttirilmesi çalışmalarıdır. Bu konuda teknik kayıp- ları dijitalleşme ve yeni malzemeler ile minimize ederken, kayıpların tespitine yönelik stratejik yöntemler geliştiril- melidir. Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu'nun (EPDK) Nisan 2019'da yaptığı açıklamaya göre, EPDK'nın elektrik dağıtım şirketlerine uyguladığı teşvik sistemi ile elektrikte kayıp-kaçak oranı yüzde 11,8 olduğu gözükmek- tedir. Kayıp-kaçak oranını %10’un Enerjide Dijitalleşme ve İnovasyon