Enerji ve Çevre Dünyası Dergisi 177. Sayı (Ekim 2022)

26 ENERJİ ve ÇEVRE • Ekim / 2022 birlikte inceleyen bu çalışma, Türki- ye’deki mevcut durumu da özetleye- rek, önümüzdeki dönemde 2053 net sıfır emisyon hedefi gibi daha iddialı iklim hedefleri doğrultusunda adım atması beklenen Türkiye’nin bu dönü- şümü adil bir şekilde gerçekleştirme- sini sağlayacak ana çerçeveyi ortaya koymaktadır. Türkiye’nin mevcut durumu ve bugüne kadarki ulusla- rarası deneyimleri ışığında, izlenmesi gereken politikalar aşağıdaki gibi özet- lenebilir. 1) Dönüşüm mesajı güçlü bir şekilde verilmeli, doğrultusu açık şekilde ifade edilmelidir: Tüm paydaşla- rın dönüşümün doğrultusunu ve hızını anlaması, adil dönüşümü bu doğrultu içerisinde bir bileşen olarak algılaması ve ortak bir kap- sam tarifinde buluşarak hareket etmesi, ancak iddialı bir dönü- şüm mesajının kamu otoriteleri tarafından daha açık bir şekilde ifade edilmesiyle mümkün ola- caktır. Bu şekilde adil dönüşüm gündeminin paydaşları, görevle- rini ve sorumluluklarını ortak bir çerçeveye hizmet edecek şekilde üstlenebileceklerdir. 2) Tasarım, yerel bölgelerdeki aktörler öncelikli olmak üzere tüm paydaşlarla aktif bir diyalog içerisinde yürütülmelidir: Adil dönüşüm sürecinin tasarımı, işçiler, işçi sendikaları, işverenler, hükümetler ve yöre halklarının arasındaki müzakereleri kap- samında yapılmalıdır. İşçilerin ve yöre halklarının geleceğini ve geçim kaynaklarını güvence altına alabilecek adil bir dönüşü- mün gerçekleşebilmesi için, aktif bir sosyal diyalog mekanizması oluşturulmalıdır. 3) Bölgesel planlar tüm bölgesel aktörlerin katılımı ile hazırlan- malı, merkezdeki aktörler tara- fından koordine edilmelidir: Adil dönüşüm yaklaşımı bölgesel imkânların göz önünde bulun- durulduğu, alternatif sektörlerin ortaya çıkarıldığı, her bölgenin kendine özgü bir düşük karbonlu kalkınma planının tüm bölgesel aktörlerin katılımı ile hazırlandığı bir planlama sürecini içermelidir. Bu hazırlık merkezden koordine edilmeli, ulusal hedeflerle uyumu sağlanmalıdır. Kalkınma Ajansla- rı’nın adil dönüşüm gündeminde daha aktif bir rol oynamaları ve bölgesel kalkınma stratejilerini bu yönde geliştirmeleri sağlanmalıdır. 4) Adil dönüşüm kapsamı iyi belir- lenmeli, finansal kaynaklar bu kapsamla uyumlu şekilde oluş- turulmalıdır: Adil dönüşüm pla- nının bir parçası olarak, ulusal adil geçiş fonu oluşturmalı, bu fon aracılığı ile sosyal koruma, sos- yal içerme faaliyetleri ile herkes için insana yakışır iş hedefleriyle uyumlu faaliyetlerin desteklen- mesi sağlanmalıdır. Orta vadede işleyişe geçmesi beklenen ulusal emisyon ticaret sistemi gelirleri, adil dönüşüm çalışmalarına akta- rılacak şekilde düzenlenmelidir. 5) Eğitim sistemi içerisinde adil dönüşümü destekleyecek bileşen- ler bölgelerin ihtiyaçlarına göre farklılaştırılarak tasarlanmalı ve aktif hale getirilmelidir: Eğitim sisteminin işbaşı eğitimi, mesleki eğitim ve yaşam boyu eğitim de dâhil olmak üzere tüm tür ve kademelerinde özellikle kırıl- gan/dezavantajlı gruplardaki iş gücüne yeni beceriler kazandırıl- malı ve bunların resmî iş gücüne dâhil edilmeleri için gerekli düzenlemeler yapılmalıdır. 6) Tedarik zinciri yaklaşımı içeri- sinde KOBİ’lerin adil dönüşü- münü kolaylaştıracak mekaniz- malar tesis edilmelidir: Düşük karbonlu ekonomiye geçiş süre- cini izlemek ve yönetmek üzere fiziki ve finansal imkânlara eri- şimi olmayan KOBİ’ler için oluş- turulacak destek mekanizmaları, hem kamu tarafından hem de değer zinciri içerisinde irtibatta bulundukları büyük şirketlerin yol göstericiliği ile tesis edilmelidir. 7) Şirketler, ilgili sektörlerin- deki dönüşüm risklerine ilişkin gönüllü bir raporlama yapmak üzere teşvik edilmelidir: Karbon raporlaması gibi gönüllü süreç- lere benzer şekilde, Yeşil Muta- bakat uyumu kapsamında daha sürdürülebilir üretim süreçlerine geçen ya da geçmeyi planlayan şirketler, dönüşümlerindeki istih- dam risklerini ve bu riskleri en aza indirmeye yönelik planlarını açıklamaya teşvik edilmelidir. 8) Bu tasarımın tek seferlik olmadığı, bölge ve zamana göre değişik- lik gösterebileceği göz önünde bulundurularak adil dönüşüm mekanizmalarının etkinliğini izle- yecek, değerlendirecek ve yenin- den tasarlayarak konumlandıra- cak mekanizmalar hayata geçi- rilmelidir: Adil dönüşüm meka- nizmaları, ilk aşamada, yürürlüğe konmuş politika araçlarının işle- yişini ve sonuçlarını takip ede- cek bölgesel ve/veya sektörel bir izleme; ikinci aşamada ise, hızla değişen eğilimler ve teknolojiler ışığında, gelecekte meydana gele- bilecek dönüşüm etkilerine ilişkin bir değerlendirme mekanizması aracılığıyla yakından takip edil- meli; yapılacak olan analizlerle uygulanan araçlar iyileştirilmeli ve etkinliklerinin artırılması sağ- lanmalıdır. RAPOR