Enerji ve Çevre Dünyası Dergisi 178. Sayı (Kasım-Aralık 2022)

36 ENERJİ ve ÇEVRE • Kasım - Aralık / 2022 Kachi işletmeleri başarılı olursa, Arjantin’de lityum için böyle kısa takma adlı kötülemeler olmayacaktır. Prom- nitz, “Eğer biz enerji dönüşümünü hakkıyla yapacaksak, geçmiş hataları tekrarlamamalıyız. Daha iyi yapmalıyız.” demektedir. Lityum eldesi için Kachi gibi projeler, taze su kaynaklarını çok tüketmemeli ve ekosistemi fazla değiş- tirmemelidir. Belirsizlik Vasquez kardeşleri haklı yapar. Dışardaki insanlar gelirler ve size, “Merak etmeyin, bir şey olmayacak.” derler. Kardeşlerden Florentin, “Fakat biz risk altındayız.” der. Güney Amerikadaki lityum madeni işletmesini tanımak için buharlaşma havuzlarına bakmak gerek: büyük alana yayılmış devasa, kaba, mavi-yeşil tuzlu su havuzu. Şili Atakama Çölündeki dikdörtgen havuzlar onlarca milkare alan kaplar. Arjantin’de havuzlar şimdilik az olarak göze çarpar ve Kachi farklı görünür. Siyah volkanın ayağında beyaz tuz gölü hemen fark edilir, mavi gökyüzü, portokal ve pembe renkli dağlar öne çıkar. Bir büyük kırmızı boru göle batıp dipteki tabanı delip tuzlu yapıyı emer (Şekil 5). İki yıl içinde inşaat bittiğinde daha çok emme kuyusu ortaya çıkacak, üstü örtülü tanklar hızlı şekilde üç saatlik iyon değişimi yoluyla lityumu ayı- racaklardır. Metal küçük özel tasarlanmış yatağa tutunur. Yatak lityumu almak için asitle yıkanır, arkasında tuzlu su geri bırakılır, kısaca aquifere geri verilir. Bu proses Lilac Solutions Start-up’ı tarafından geliştirilmiş olup BMW ve Breakthrough Energy Ventures tarafından desteklen- mektedir. Yatırım, Bill Gates ve Jeff Bezos tarafından fon- lanmaktadır. Ford ve Japon Hanwa, Lake Resources ile bağlayıcı olmayan anlaşmalar yaparak yılda 25.000’er ton lityum karbonat eşdeğeri (LCE) ürünü Kachi’den almaya karar vermişlerdir. Çok etkili dolayısıyla karlı bir lityum kazanım sistemi (DLE) sayesinde daha az enerji tüketilecek ve gelenek- sel yönteme göre daha az su ayak izi oluşacaktır. Kachi Lityum Kuzey Batı Arjantin’in lityum üretim merkezi olacak ve yüksek saflıkta lityum patentlenmiş iyon değişim teknolojisiyle üretilecektir. Mutlu bir rastlantı beklentisiyle Arjantinli çevreciler su kullanımının azalacağı konusunda konforsuz bir merak içindedirler. YUCHAN Vakfı Bölge- sel Koruma Gurubunun Katamarka’daki araştırmacısı Patricia Marconi büyük miktarda tuzlu suyun aquifere geri basılmasının yeraltı jeolojik formasyona etkisini çalış- maktadır. Onun 2018 Makalesi, tuzlu oluşum asitliğinin değişmesini ve iz oranda yabancı maddenin ekosisteme etkisini tartışmıştır. Şirketler harcanmış kitlenin çıktıkları yerin uzağındaki noktadan aquifere geri verilmesinin daha doğru olduğunu bilmelidirler. Marconi son kademedeki lityum klorürden lityum karbonata dönüşümde ne kadar taze suyun kullanılaca- ğını da tartışmaktadır. O, bu suyun yeraltında binlerce yıl beklemiş fosil su olması gerektiğini ve bunun tanecikli çökelek oluşumu için şart olduğunu düşünmektedir. Tuzlu su gölleri üzerine yapılan az sayıda çalışma ile ekosisteme jeolojik etkileri anlayamayız. Marconi, “Çevre etkilerini Şekil 5. Yüzlerce Metre Derinliğe İnen Lityum Sondajı (Ref. :https://www.bbc.com/news/business-54900418 ) MAKALE