Enerji ve Çevre Dünyası Dergisi 178. Sayı (Kasım-Aralık 2022)

Enerji ve Çevre Dünyası Dergisi 178. Sayı (Kasım-Aralık 2022)

37 ENERJİ ve ÇEVRE • Kasım - Aralık / 2022 MAKALE ciddiye alsaydık bu gün Katamarka’da üretimle ilişkili 20 şirket yerine 20 araştırma gurubunu görürdük. Çünkü çevresel hasar geri döndürülmezdir ” demiştir. DLE işle- minin çevreye dönük olumlu mesajları Katamarka’lıların şüphe ile karşılamaları doğrudur. Kachi’nin 3 saatlik kuzey bölgesinde Puna’nın nam salmış yeşil ve sarı yaz bitkile- rinden şimdi eser yoktur, tarlalar siyah kahverengi toprağa dönmüşlerdir. Burası Hombre Muerto tuz gölünü besleyen Tropiche nehrinin vadisidir. Filadelfiya merkezli lityum üretim şirketi Livent, Tesla ve BMW’nin ana tedarikçisi olup 1997’de Katamarka’da nehrin gölle birleştiği yerde bir baraj inşa etti ve taze suyu madende kullanmak üzere konsantre etti. TIME’ın[3] Mart 2022 ziyaretinde bara- jın yanından kavrulmuş çayıra doğru onlarca santimetre genişliğinde ince bir su akıntısı görülmüştür. Kachi Projesi, Arjantin’in en eski lityum maden pro- jesi olup batı yarımkürede DLE yöntemini uygun ölçekte kullanan yegane işletmedir. Proses melez olup, önce lityum içeren tuzlu çökelek havuzlarda buharlaşmaya bırakılır. Livent kayıtları, buharlaşma süresinin geleneksele göre daha kısa sürdüğünü vermiştir. Çökelek takiben DLE prosesine verilir ve tuzlu suyun büyük bölümü doğaya geri verilmiş olur. Sonra, Tropiche Nehrinin taze suyu lit- yumu ayırmak için kullanılır. Şirket hiç çökelek kaybetmez, sahada tuzlu su ve su kaybı görülmez. Roman Guitian vadiyi tahrip ettiği için Livent’i suçla- mıştır. Guitian, nehrin kıyısında küçük yerleşim bölgesinde büyümüştür. 17’sinde iken Hombre Muerto gölünden tuz çıkarır, lama, keçi ve koyun otlatırdı. Tuzlu gölün kenarında durarak “O çok güzeldi. Fakat bugün hiç hay- van yok, o tamamen kurudu.” dedi. Livent ve bölgesel STK Eco-Conciencia Vakfı işbirliği ile vadi restorasyonu başlamıştır. Livent fabrikaların sayısını 2‘ye katlamak iste- mektedir. 2023 sonu itibariyle 40.000 ton LCE üretimi planlanmaktadır. Livent’in 2030’da ise arttırılmış toplam kapasitesi 100.000 ton olacaktır. İşçiler Hombre Muerto fabrikasından 10 mil ötedeki Los Patos Nehrine boru hattı açmışlardır. “Onlar bir nehri tahrip ettiler, şimdi öbürünü tahrip edecekler.” diyen Atacameños del Altiplano adlı STK’nın bir üyesi, “Suyumuz olmadığı gün gelince, biz göç edeceğiz.”diye devam etmiştir. Livent Şirketi yetkilileri ise ısrarla, gelecekte taze su kullanmayı azaltmak adına “tekrar kullanım” ve “geri dönüşümü” öne çıkartacaklarını belirtmiştir. Halbuki, Liventin genişleme planında gele- neksel havuzda buharlaştırma-esaslı yöntem önerilmiştir. Katamarka Valisi Raúl Jalil, Trapiche Nehri bize çok şey öğretti diyerek, “Şirketler aylık çevre bilgilerini topluyorlar, problem görülürse proje durdurulacaktır” sözünü vermiştir. Trapiche ve Los Patos nehirlerindeki kayıt istasyonu verileri bizim suyu sürdürülebilir şekilde kullanmamızı sağlayacaktır demektedir. Vali Jalil maden şirketi sayısını sınırlamayacaklarını ve su-yoğun lityum madenciliğini yasaklamayacaklarını söylemektedir. “Zira- atten turizme bütün projelerin çevresel etkisi vardır. Biz küresel enerji sistemini, madensizleştirerek dönüştüreme- yiz.” demiştir. Vali, “İlerleme, çevre etkilerini azaltmakla, daha çok azaltmakla ve inovasyonla olur.” demiştir. O, Kachinin, “bir öncü vaka” olmasını istemektedir. 2020’de Livent 1 ton LCE için 72,9 ton taze su kul- lanmıştır. Lilac metodunda kullanılan su 4 kez daha azdır (18 ton taze su/1 ton LCE). Kachi’deki Promnitz Maden İşletmesinde az su, geri dönüşüm su ve acı suda tasarruf öngörülmektedir. Deneyimli jeolojist Promnitz çevrecilerin endişelerine katılmamakta ve geri basmalı tuzlu suyun oluşturacağı riskin düşük olduğuna inanmaktadır. Jalil ve Katamarka’daki diğer görevliler madenciliğinin sağ- layacağı ekonomik faydayı, oluşturacağı riskten daha çok önemsemektedirler. Buenes Aires yönetiminden az destek alan kuzey batı Arjantin bölgesi, ümidini lityum maden- ciliğine bağlamıştır. Livent dahil şirketler yol ve köprü için cömert harcamalarda bulunurlar. Kachi’nin iki yakın El Peñón ve Antofagasta de la Sierra kasabası belediye başkanları madencilerin bölgesel iş yaşamına olumlu kat- kılarını aldıklarını belirterek “Şirketler büyürse, kasaba da büyür.” demektedirler. STK lideri Juan Carrizo, “İnterneti, yolu, gazı ve ulaşımı yerli yerinde olan Buenos Aires gibi yerlerde çevreyi savunabilirsiniz. Ama burada toplumun gelişmesi de hep masadadır.” diyor. Çiftliği Kachi’de olan Bayan Florentin’in kafası karı- şıktır, eğer projeden çevre problemi çıkarsa ne yapaca-

RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=