Enerji ve Çevre Dünyası Dergisi 178. Sayı (Kasım-Aralık 2022)

38 ğını bilmemektedir. “Çevremden birçok kişi iş taleplerini bana söylüyorlar. Ben köşeye sıkıştığımı hissediyorum.” demektedir. Biz bugün küresel mineral-madencilik patlaması yaşı- yoruz. Rüzgar türbinleri, güneş panelleri, ve elektrikli araç- lar gibi karbon-azaltma teknolojileri daha yüksek miktarlar ve daha farklı malzeme setlerine ihtiyaç gösterir. IEA’nin 2010 sonrası dönem için belirlemesi, her yeni birim enerji üretim kapasitesi artışı yenilenebilir enerjinin pay artışı nedeniyle, mineral talebini %50 arttırır şeklindedir. Bu gerçeklik küresel madencilik endüstrisine kendini yeniden tanımlama fırsatı verecektir: Çevre hasarcısı kimliği yerine iklimi koruyuculuk! Bugün artan çevre bilinci çağında STK’lar birçok maden- cilik projesinin durdurulmasını sağlamaktadır. 2022 yılı başında STK’ların kitlesel itirazları, Sırbistan Hükümetine 2,4 milyar $’lık lityum üretim projesini iptal ettirmiştir. Bu proje, AB ülkeleri lityum ihtiyacının %90’ını karşılayacaktı. Proje yüklenicisi madencilik devi Rio Tinto firması yönünü Arjantin’e döndürmüştür. Bir kısım çevreciler, emisyon azaltmanın yolunu tüke- timde radikal dönüşüme bağlamışlardır. Döngüsel eko- nomi ve az tüketim! Az sayıda elektrikli araç alırsak az lityuma ihtiyaç duyarız anlayışı. Toplu ulaşımı önceler ve az seyahat edersek doğru yapmış oluruz. Enerji ve çevrede sürdürülebilirlik modern toplumların hedefidir. Bu hedef için temiz enerji teknolojilerinin ve verimli üretim/tüketim süreçlerinin öne çıkartılması gerekmektedir. Bu vizyon ile madenciler ve bütün endüstriler “yeşil mutabakata” bağlı kalmalıdır. Bağlı kalmazlarsa iklim değişikliğine karşı savaş sekteye uğrar, sele ve sıcaklık dalgalanmalarına karşı mücadele aksar. Katamarkalı Guitián’ın söylediği gibi: “Gelecekte lityumumuz ve elektrikli aracımız olur ama içecek su bulmakta zorlanırız. Aynı yerde yaşama özgür- lüğünü kaybederiz.” 4. SONUÇLAR Enerji ve çevrede sürdürülebilirlik modern toplumların hedefidir. Bu hedef için temiz enerji teknolojilerinin ve verimli üretim/tüketim süreçlerinin öne çıkartılması gerek- mektedir. Geçen birkaç on yıl içinde, Nobel Ödülü (2019) de kazandıran uygulamasıyla, lityum bataryalar (LiBs) temiz enerjinin model sistemi olmuştur. Günümüzde, LiBs performansı teorik seviyeyi yakalamış olup bazı yetersizlikler de ortaya çıkmıştır. LiBs üstünde çalışmalar yoğunlaştırılmış yeni nesil batarya çalışmaları başlamıştır. Diğer yandan, kurşun-asit, nikel-kadmiyum, nikel-kobalt, alüminyum-iyon ve demir-hava bataryası gibi türleriyle bataryalar (aküler-piller) pazar kapma ve büyütme yarışını sürdürmektedirler. Cumhuriyetimizin 100. yılında (29 Ekim 2023) yollarda göreceğimiz yerli oto TOGG’un cazip özellikleriyle pazarda tutunması beklentimizdir. Daimler’in (Mercedes-Benz) de stratejik ortağı olan Farasis’le işbirliği yapmamız çevre dostu ve kullanıcı arkadaş pil ve elektrikli otomobil yatırımlarımızın kontrollü olarak büyümesine yol açacaktır. Madenciler ve bütün endüstriler “yeşil mutaba- kata” bağlı kalmalıdır. Bağlı kalmazlarsa iklim değişikliğine karşı savaş sekteye uğrar, sele ve sıcaklık dalgalanmalarına karşı mücadele aksar. Arjantin Eyaleti olan Katamarka’lı yöneticiler “Ziraatten turizme bütün projelerin çevresel etkisi vardır.” diyerek lityum üretiminin çevre ve ekosisteme etkisini azaltma amaçlı yeni projelere ümit bağlamışlar- dır. Kachi’de devreye alınacak olan Doğrudan Lityum Kazanma (DLE) yönteminin “bir öncü vaka” olmasını dilemektedirler. Katamarka’lılar yaşanmışlıklardan ders çıkarılsın, yeter sayı ve miktarlarda lityumumuz, elektrikli aracımız ve de kirlenmemiş içecek suyumuz da olsun diyor- lar. Sonuç olarak elektrikli araç kullanıcıları, sürdükleri araba malzemelerinin çoğunun duman yüklü olduğunu hatırlayacak ve zaman zaman yerküreyi koruma eylemin- den uzaklaştıkları hissine kapılacaklardır. [1] X. Zhang, A. Han, Y. Yang, “Review on the production of high purity lithium metal”, Journal of Materials Chemistry A, 2020, 8, 22455-22466. [2] “The EV revolution”, The Economst August 20th 2022, 53-55 [3] “Lithium mining’s next frontier”, TIME August 8/August 15, 2022, 54-57 [4] J.Joly, “D.R. Congo”, The Guardian Weekly, 10 January 2020, 28 [5] “Battery-making İnside the gigafactory” , The Economst October 29th 2021, 74-75 [6] F. Yılmaz, “Elektrikli otomobil, küresel rekabet ve gelişmeler”, Dünya Gazetesi Serbest Kürsü, 24 Aralık 2017 [7] https://www.ntv.com.tr/galeri/ teknoloji/turkiyede-lityum-uretimi- basladi,WtyYLbn9Q0egaakn9ai3qA (Kasım 2022) [8] https://formenergy.com/technology/battery- technology/ (Kasım 2022) KAYNAKLAR ENERJİ ve ÇEVRE • Kasım - Aralık / 2022 MAKALE