Özkan AĞIŞ Türkiye Kojenerasyon Derneği Başkanı BÖLGESEL ENERJİ ÜRETİMİNE ÖNEM ve ÖNCELİK VERİLMELİDİR Tarih tekerrürden ibarettir. Benzeri olayların tekerrür etmesi yani tekrarlanması, Olaylardan ders alınmamasından kaynaklanır. Ders alınsa yani önlem alınsa tekerrür mü ederdi? İhtisas için gittiğim Amerika'nın New York şehrinde, 1965 yılının sıcak bir temmuz gününde, Amerika'nın belki de Dünya'nın en büyük elektrik sistemi çöküşüne (Power block-out) şahit olmuştum. 55 saat süren elektriksizlik, tam 59 kişinin ölümüne, çok büyük kazalara ve akla hayale sığmayan facialara yol açmıştı. New York eyaleti o yıllarda 13 000 MW'lık bir yük çekiyordu. Ana elektrik besleme hattı, 380 KW'lık Niagara-Mohawk'tı. Komşu eyaletler New York şebekesine 4 adet ring besleme hattıyla bağlıydı ve böyle kritik durumlarda elektrik alışverişi yapılabiliyordu. Bu suretle güya dünyanın en güvenli (reliable) elektrik sistemi yaratılmıştı. Gerçek hiç de öyle değildi ve en güvenli gibi görünen sistem bir gecede çöktü. Niagara-Mohawk hatları yıldırım düşmesi ile koptu. Olay akşam karanlığında olduğu için 6000 MW'lık bu hatların kopmasının get i rdiği yük darbesini ilk alan New York-New Jersey hattı aşırı yükten açtı. Komşu eyaletlerin enerji hatları, üzerine binen 13 000 MW'lık yükün şoku ile kimisinin kesicileri yandı, kimisi aşırı yükten açtı. Böylece koskoca New York eyaleti 20 milyon nüfusu ile karanlıkta kaldı. Peki sistem neden kendini toparlayamadı ve çöküş 55 saat sürdü? Sistem nasıl olsa çok güvenli diye New York şehrinin termik santrallerin imdat jeneratörleri (black start generator) konulmamıştı. Enerji nakil hatlarının arızasıyla trip durumuna giren eyalet santrallerinin türbinleri elektriksizlikten döndürülemedi; sıcak türbin şaftları, gövdelerindeki ısıyı yataklardan homojen bir şekilde yağlama yağına veremediği için eğildi ve bir daha kendini toparlayamadı. Bu olaydan sonra Şok'a maruz kalan New York'ta ve komşu eyaletlerde, aynı olayın olmaması için olağanüstü önlemler alındı. Ancak uzak eyaletler bu olayı fazla önemsemediler. 38 yıl sonra bu yıl benzeri sistem çökmesi önce Clevland eyaletinde ve çevresinde sonra da, sırasıyla İngiltere'de ve italya'da yaşandı. Olayın olduğu şehirlerde insanlar metrolarda bayıldı, hastanelerde öldü veya trafik kazalarına kurban gitti. Bütün bu olayların gelişmesinde bir ortak neden vardı. Önce büyük şehirleri besleyen ana enerji nakil hattı sistemden kopuyor, sonra diğer hatlar aşırı yükten devreden çıkıyor ve şehirler elektriksiz kalıyordu. Bu olayları yaşayan ülkelerin hükümetleri, elektrik iletim ve dağıtım şirketleri, belediyeler oturdular ve bu faciaların bir daha yaşanmaması için önlemleri tartıştılar. Bu tartışmalarda ortaya konulan örnekler içinde biri vardı ki, bütün ülkeler üzerinde anlaşmışlardı. Bu da uzak mesafelerden, elektrik yoğun endüstriyel bölgelere enerji nakil hatlarıyla elektriği nakletmek yerine kısmen küçük üniteler şeklinde bölgesel üretim santrallarını kullanmak. Bu suretle; Çok büyük eletrik yükü taşıyan ve arızasıyla, bölgede elektrik şoklarına neden olan enerji nakil hatlarına bağımlılığı giderek azaltılması.Yüksek enerji nakil yatırımlarından ve elektrik kayıplarından kurtulmak yıldırım, şimşek, kar ve buz yükü gibi doğal afetlerin olası etkilerine açık alanı mümkün olduğunca daraltmak. Çok Değerli Okurlarım, Yukarıda değindiğim şebeke çöküşleri ve beraberinde getirdiği felaketler, esasen son yıllarda giderek yaygınlaşan bölgesel kojenerasyon, rüzgar santrali ve küçük hidrolik santral uygulamalarını daha da arttırmıştır. Türkiye'de de kanaatimizce yüksek gerilim hatlarıyla 1000 km'den daha uzak santrallerden büyük şehirlere elektrik aktaran merkezi üretim sistemlerini sorgulamanın zamanı gelmiştir. Merkeziyetçi sistemde bir arızadan milyonlarca insan ve binlerce sanayici aynı anda etkileniyor. Bölgesel sistemde ise santralin arızası sadece kendi bölgesindeki insanlarla birkaç sanayiciyi etkiliyor. Bölgesel üretim ayrıca yenilenebilir kaynaklarımızı kullanabilmek ve fosil yakıtları da en yüksek randımanla değerlendirebilmek imkanı veriyor. Hatta entegre kojenerasyon + rüzgar santralı + hidrolik ünitelerle rüzgar hızının azalması veya kurak mevsime girilmesi gibi meteorolojik değişikliklerin tüketiciye etkisini ortadan kaldıran kombine tesisler yaratıyor. Bu tesislerin diğer bir faydası da kaliteli (frekansı, voltajı ve yükü sabit) enerji arzını güvence altına almasıdır. Amerika'da, İngiltere'de ve italya'da yaşanan sistem çöküşlerinden ülkemizin ders alacağı ve gelecek yıllarda bölgesel elektrik üretimine önem ve öncelik verileceği inancı ile hepinize sevgiler ve saygılar sunuyorum. REGIONAL POWER GENERATION SHOULD BE GİVEN IMPORTANCE AND PRJORITY Neııvork b/ockoıııs t/ıaı occııred in pası 1110111/ıs in US and caıısed disasters, increased tlıe regiona/ coge11eration, wind power aııd sınall lıydrolic power planıs pracıices wlıic/ı becomes widespread gradııa//y.Accordiııg ıo oıır opinion, il is lime ıo sıırvey ılıe central generaıioıı system ılıaı ıransınils e/ctricity from power planls wlıiclı are fartlıer ılıaıı 1000km to tlıe big cities by lıiglı teıısio11 liııes. Mil/io11s of people cmd tlıousaııds of iııdustrialists are aj fected by a b/ockoııı at ılıe same time in ceııtralist system. On ılıe ot/ıer lıand, in ılıe regioııa/ system, power p/a11t blockoııt 011/y aj fecıs afeıv indııslrialisıs and peop/e in il's own region. Regioııa/ ge11eratio11 a/so allows us ıo be ab/e to use our reııewab/e energy resoıırces aııd ıo pul fosilfııe/s ıo ııse wiılı lıiglıesı effıcieııcy . Besides, it creaıes combined esıablislımeııts w/ıiclı allows consıınıer 1101 ıo be a!Jecled by meıeorologica/ clıaııges sııclı as decreasing ılıe speed ofwiııd by iıııegraıed cogeııeraıioııwiııd plaııt-lıydro/ic wıiıs or beiııg in season o fdroııglıt. Aııotlıer advaıııage of meıılioned estab/is/ıments is ılıaı iı covers lıigh qııality (sıable infreqııeııcy, volıage aııd locıd) power sııpply. We believe ılıat ow· cowıtıy wi/1 learıı from sysıem blockoıııs wlıiclı were /ıappeııed in US, UK aııd Jıaly aııd give importaııce cıııd priority ıo regioııa/ e/ectricity geııeraıion iııjıııııre years. Witlı my best regards, ENERGY & ECOGENEAATION WORLD 3
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=