Çapraz sübvansiyonun tarifeyi kötü yönde e h tkilediği herkes tarafından kabul edilen bir usustur. Esasen, TEK'in önce TEAŞ ve TEDAŞ adıyla ikiye, daha sonra, bunlarda TEAŞ'ın; Ta rEdİ Aı nŞd a; TyEaTtaAnŞt,eEmÜeAl Şdüaşdül anrcı ei l,ebüçe bölünmesinin u kuruluşların yapısal ve muhasebe olarak birbirinden ayrıştırılması ve bu şekilde aralarındaki çapraz sübvansiyonun önüne geçilmesidir. Bu anlayışa pgoölrieti,khaelarraı lstosnektör işletmesi, yatırımları ve diğer ucunda ortaya çıkan masrafve yükümlülüklere kendisi katlanmalıdır. Bu noktada v dh e i ü z / z m v e e e n y t l l a e e m d rd a e e ğ y n ı e t ı k m t a a y b s n i is a ta t k e r l i m a fe n i a i b ş n i l l e e s t ş m is e t e n e c l m e il r i ği i n ş in l i e n dt , e m y n a e a n , l i ı ni l eatni m kuçapllaranzımsüvbevbaanğsliaynotnı boel dellerinin de bir çeşit up olmadığı tartışılabilir. Burada önemli olan husus bu bileşenler üzerinde kamu adına bir düzenleme yapılıyor olduğu, yani tarife üzerinde etkili olan bu b K ileşenlerin her yıl Enerji Piyasası Düzenleme urumu tarafından gereklilik, gerçeklik, Tarife konusunda üzerinde durulması gereken son, fakat MAKALE / ARTICLE en önemli husus, "yükümlenilen maliyetler" (stranded cost) konusudur. YİD santrallerinin kapasite bedellerinden dolayı ortaya Tüketiciye ulaşan elektriğin fiyatının belli bir dşeükzieldyedeonkaunlmkaosrının sağlanabilmesive bu unması için, kısa ve orta b dönemde gerek perakende satış ve gerekse, u t o pst aant ı şsaa tt ıoşpt at ar inf eglier dr i ni si na ğdlüazyeannl eTnEmTAe sŞi ' ı n öngörülmektedir. Burada gözden uzak tutulmaması gereken ufak bir detay vardır ki, çıkan ödemeler, yükümlenilen maliyetlere bir örnek olarak verilebiliı: Hükümetlerin sosyal gerekçelere dayalı siyasi kararları ve bu kararlar sonucunda ortaya çıkan ek maliyetler de sonuçta birer yükümlenilen maliyettir. p po e e d r r a a a , k k T e e E n n T d d e A e c c Ş i i l ' l e t e a r r n i n o t l o d d p a u t ğ ğ aı tnı me lşeikr kt rei kt lteermi n ei nbeadğel ına n a u hususudur. Bunun tersi olması durumda, yani, perakendecinin dolamğaıtmımaşsiırdketinin ana perakendeci kolu urumunda, şirketin TETAŞ'tan elektrik satın alma zorunluluğu ortadan koalalkramkayketarldeışr.tSiğei rbest piyasa ortamının tam uzun vadeli bir piyasa p mte e d o r a d a r k e ik e lin ç n i d d le e e r d c d e i a le n ğ r ı t i t e n ım m d ei ş n i e r e k n t e m e tl r e e ji r l e g in r ir e in d b i i n le a m r ğ in l ü ı i a m i n s k t a e ü dn ikleri olması öngörülmektedir. Serbestpiyasaprensipleri açısından yükümlenilen yi necr ei nl ed ne lei kc ev eğ izvaemdaünzl aemn l ae nbeackeı mğ il ahr ı n d a n ususudur. Kalite ve verimliliğin arttırılması için yapılan maliyetlerin ne ölçüde tarifeye yansıtılması ve geriye kalan kısmının ne ölçüde Hazine sübvansiyonuna tabi tutulması gerektiği hususu, uzun, derin, çelişkili ve tartışmalı bir konudur. iDleüizlgeinlilepmiyaesyaemtaobdi eplei rakende satış tarifeleri Şekil 1'de görülmektedir. kmaapssraamf vlıedıyr avteı raı msllıanrdsaosnisdteemreycaetgı reı mnliaşr ı n ı da içine alır. Bu kalem içinde po et or ms oanseyl oi nn epğai tri mk ı ndaü, zael tyyi an pi nı yy aü tkı rsı eml tlial mr ı ne as i nk da de an r, mg eankiişn eb i vr emoafsi sr a f v e yatırım zinciri girer. Bu kalemin de her yıl Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu tarafından gereklilik, gerçeklik, yerindelik ve zamanlama bakımlarından incelenmesi ve düzenlenmesinin gerekli olduğu tartışmadan uzak bir husustur. Vergi, sigorta ve fonların dağıtımcı Kuruluşun gider kalemlerinden olduğu ve belli bir formül dahilinde tarifeye yansıtılması gerektiği ortadadır. Tarife konusunda üzerinde durulması gereken son, fakat en önemli husus, "yükümlenilen maliyetler" (stranded cost) konusudur. Yanülkaüşmılalemnailyeannm, faalikyaettb, aaszlıındda sektör tarafından tam olarak urumlarda tarifeyi önemli ölçüde etkilene bd ior l ba iyl eı şoer tnadyiar . çÖı kranne kö doel amr aekl e, Yr , IyDü ks üa nmt rl eanl l ei l er inn imn ak lai ypeatsl ei tree bbei rdöerl nl eerki nodlea nr a k b verilebilir. Hükümetlerin sosyal gerekçelere dayalı siyasi kararları ve u kararlar sonucunda ortaya çıkan ek maliyetler de sonuçta birer yy üü kküü mm ll ee nn ii ll ee nn mmaalliiyyeett ltei rr. iSnenreb öe sl çt üpdi yeatsaar i fperyeen syiapnl esrıit ıal mç ı saısnı dvaeng e r i y e kalan kısmının ne ölçüde Hazine sübvansiyonuna tabi tutulması gerektiği hususu, uzun, derin, çelişkili ve tartışmalı bir konudur. Düzenlemeye Tabi Tarife Bileşenleri pDeürzaeknel ne md eesyae t tı aş bvieb Ti l eEşTeAnŞl etra, ri laeft iı nmdvaen/ vy eaypaı l adna ğt oı tpı mt a ns i ss taet mı ş i v e işletmeciliğinden alınan hizmetlerle ilgili bedellerdir. Bu bedeller bu alt smeikkttaörrlveerdteürnbnaekgı mibıinhdizamn featrlekrl ı laı kl ı ngdöısğtıenraebbialirğ. l ı olarak her tüketici için k kile u ıs t l a l i a m c n a s ım s isi t b s e t e m e d m i e i lş k le l er ti dmi re. cDi lai ğği nı t dı me ns i as tl eı nma ni i şhl ieztmmeetcl ei l ri ğki nı sdaecnaa; sl ı ni sat enmh i zi şml eet mt l eer, ullanım ve bağlantı bedelleridir. 1 1 ekil 1. Parakende Tarife Bileşenleri TETAŞ (Toptan) OEtYoÜI pDAr, oŞdI .H0 YDk tI,O. r B ial eQ tl iamn t ıs iBs teedmeil i TTSaoarpi ftt eıaşsn i Ba�lantı Bedeli kullanım bedeli itelim sistemi iletim sistemi kullanım bedeli işletme bedeli __ OaQıtım sistemi k B u a l Q la la n n ım ıı b B e e d d e e l l i i iletim Tarifesi Dağıtım Tarifesi Parakende Kar Marjı Enerji Bedell KŞBueel lbdaeenk lıeim m Pe e r v a c kende satış tarifeleri ile ilgili piyasa modelinde iki temel bileşen uttur. Bu bileşenler; enerji ve sistem bedelleridir. Bunlardan ilki, TbEedTeAlŞle'rtainninte"mayinneendilielent"e(npearsjisiltehirlgoilidir. Prensip olarak enerji ugh) olarak tabir edilen ve üzerine herhangi bir kar marjı konulmadan tüketiciden tahsil edilmesi öngörülmektedir. Bu şekilde bir model Amerika'da yaşanan ve iKçainlifdoürşnüiynaüKlernizdi oolğarrak bilinen kötü olayın ülkemizde de yaşanmaması u bir çözümdür. Bir başka ifade ile dağıtım şirketinin perakendeci kolu enerjiyi kaça alıyor ise, o fiyat üzerinden aynen tüketiciye yansıtacak ve bu şekilde herhangi bir fiyat tavanı ile karşılaşmayacak ve tedarikçisinden enerji satın alamaz duruma düşmeyecektir. Diğer bileşen olan şebeke kullanım bedelinin içinde dört farklı terim vardır. Bu terimler, kısaca; iletim sistemi bağlantı bedeli, iletim sistemibedeli, dağıtım sistemikullanım bedeli ve dağıtım sistemi sbias ğt el amnit iı şbl eetdi me l ibdei rd. iel el i tvi me isl ei st itme ms ii sbt eedmei lki du el l aanyı mr ı c ba ,ekdeenl i doi liaçri ankd ei kiilyeet i m ayrılabilmektedir. Bunlardan ilki, dengeleme ve mali uzlaştırma merkezi öiled ei l gmi lei y, da itğı reı mr i svee, ii lşel et itmmsei smt eams riaaflltayraı npdı saı nn ıfni rkm a n ı n p a y ı n a d ü ş e n ullanılmasından dolayı firmaya düşen işletme ve amortisman bedelidir. ENERJi & KOJENERASYON 00NYASI 39
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=