40 MAKALE / ARTICLE Serbest olmayan bir tüketiciye uygulanan perakende tarifesi ile ilgili yapısal diyagram Şekil 2'de görülmektedir. Parakende Tarife Bileşenleri Da�ıtım Bölgesi OaQıtı m Parakende Şirketi Satış Şirketi zmeti ve e eme ve aştırma Serbest Olmayan Perakende T0ketlci OaQıtım Hizmet � Hizmet Gideri meli Giderleri evcuı olmayabilir) Gideri ende □ □ □ □ Parakende Tarife= Parakende Hizmet Gideri + Da�ıtım Hizmet Gideri �e""k"ı'-=-ı .,,2_ ____ +_ 1 _ ıe _ tim Hizmet Gideri + Enerji Alış Bedeli Şekilden de görüldüğü gibi, tüketiciden tahsil edilen ödeme; perakende hizmet gideri, dağıtım hizmet gideri, iletim hizmet gideri ve enerji bedeli olmak üzere dört ana bileşene ayrılabilmektedir. Bunların toplamı tüketiciye yansıyan tarifedir. Şekil 3'te perakende satış tarifesinin bileşenleri daha detaylı olarak gösterilmiştir. Burada yer alan bileşenler kısaca; dağıtım sistemi yıllık amortisman bedeli, dağıtım sistemi yıllıkyatırım bedeli, dağıtım sistemi işletme ve bakım onarım bedeli, iletim sistemi yıllık yatırım bedeli, iletim sistemi yıllık işletme ve bakım onarım bedeli, belli bir bedel olarak gösterilmemiş olsa da, kayıp ve kaçaklara karşılık olarak yapılması gereken ödeme, perakende satış hizmet bedeli ve son olarak da elektrik enerji bedelidir. Parakende Tarife Bileşenleri DaQıtım Yıllık Amortisman Bedeli DaQıtım Yıllık Yatırım Bedeli Oa{)ıltm işletme, B/0 Bedetl iletim Yıllık Yatırım BedeH i l etim işletme BIO Bedel! Kayıp ve Kaçak Sedefi Mesken (Abone) -W ekil J. Ulusal Tarife Ulusal tarife aynı tüketici sınıfına dahil tüketicilere ülke çapında aynı tarife ile elektrik satılmasıdır. Ulusal tarife ilgili yapısal diyagram Şekil 4'de görülmektedir. Ulusal Tarife Parakende tarife tüm bölgelerde aynı Türkiye Elektrik iletim ve Üretim A.Ş. TEAŞ'a (kamu) ait santraHar � 0 T (J") <E-- f 0 [���ag oT;!�: farklı) OaQıtım BOlgesl-1 Parakende Tarife �Fı yıtF (Her bölgede aynı) �;;J;[:;-.,ı,. Mesken (Abone) lmııi.J!md ENERJi & KOJENERASYON OÜNYASI 1994-2001 yılları arasındaki işletme yapısı ile yürütülmüş olan Ulusal Tarife Modelinin en önemli özelliği üretim ve iletim sistemlerinin bir bütün olması ve bu yapı içinde çaprazsübvansiyon yapılıyor olmasıdır. Şekilden de görüldüğü gibi, mesken aboneleri göz önüne alınırsa, tüm tüketicilere aynı tarife ile aynı fiyat üzerinden elektrik satılmaktadır. Bu tarife modelinin özellikleri; (a) Sosyal olması, hatta bir bakıma devletçi olması, yani toplumdaki yatay (bölgeler) ve dikey tabakalar arasında herhangi bir ayırım gözetmemesi, (b) Dağıtım sistemi işletmeciliğini elektrik ticareti yapan bir satış şirketi değil de, sadece elektrik taşımacılığı şeklinde bir hizmet olarak görmesi, (c) Üretimin büyük çoğunlukla kamu elinde olması, ( d) Kamu elinde olmayan özel sektöre ait, otoprodüktör veya otoprodüktör grubu olarak bilinen üretimin ise, eğer istenirse, kamu tarafından sabit ve tek zaman dilimli tarife üzerinden belirlenen bir fiyatla satın alınıyor olması, ( e) Bunlara dayalı olarak da üretim sektöründe herhangi bir rekabetin olmaması, (f) Santrallerin farklı üretim maliyetleri altında çalışıyor olmalarına rağmen, tümünün TEAŞ tarafından sahiplenilmiş olması nedeniyle, gerçekçi bir üretim maliyet analizinin yapılmasının zor olması, (g) iletim ve üretim sistemi işletmeciliğinden dolayı ortaya çıkan giderler için herhangi bir gelirin öngörülmemiş olması, bu giderlerin tümüyle dağıtım sistemi işletmecilerine yapılan satışlarla sübvanse ediliyor olması, (h) Giderlerin gelirden daha fazla olması durumunda ise, -ki, çoğu yıllarda bu böyle olmuştur-aradaki farkın Hazine tarafından sübvanse edilmesidir. Ulusal tarifenin en önemli özelliği, elektriğin tüm tüketicilere aynı tarife ile aynı fiyat üzerinden satılıyor olmasıdır. Bunun anlamı şudur; dağıtım şirketi bu tarifeden elde edilen gelirlerden kendi hizmet paylarını ayırdıktan sonra kalan bedeli enerji alım ve iletim sistemi işletme ve kullanım bedeli olarak -o zamanki adıylaTEAŞ 'a iade edecektir. Bu yıllarda, iletim sistemi işletme ve kullanım bedelleri için ayrı bir tarife kalemi mevcut olmadığı için de, bu hizmetlere ait bedeller ayrı olarak değil, elektrik alım bedelinin içinde ödenmektedir. Ulusal tarifenin en önemli özelliği, elektriğin tüm tüketicilere aynı tarife ile aynı fiyat üzerinden satılıyor olmasıdır. Bunun anlamı şudur; dağıtım şirketi bu tarifeden elde edilen gelirlerden kendi hizmet paylarını ayırdıktan sonra kalan bedeli enerji alım ve iletim sistemi işletme ve kullanım bedeli olarak -o zamanki adıyla- TEAŞ'a iade edecektir. Bu yıllarda, iletim sistemi işletme ve kullanım bedelleri için ayrı bir tarife kalemi mevcut olmadığı için de, bu hizmetlere ait bedeller ayrı olarak değil, elektrik alım bedelinin içinde ödenmektedir. Bir başka ifade ile, bu kuruluşlar bugün olduğu gibi EÜAŞ ve TEIAŞ adıyla iki farklı kuruluş olarak değil de, tek bir kuruluş olarak yapılandığı için bu kuruluşlara yapılan ödemeler de birleşiktir.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=