42 MAKALE / ARTICLE TEAŞ'ın Üçe Bölünmesi ve 4628 Sayılı Kanunla Getirilen Yapı Yukarıda kısaca açıklanan ve Ulusal Tarifenin temelini oluşturan işletme ve tarife modeli iyi veya kötü, 1994'ten 2001'e kadar yürütülebilmiştir. Tekel olmanın yarattığı rekabetsiz ortam ve bunun sonucunda ortaya çıkan kötü ve mağrur Şekilden de görüldüğü gibi modelde üretim, iletim ve toptan satış sektörleri birbirinden ayrılmıştır. Üretim sektörü EÜAŞ, iletim sektörü TEİAŞ ve toptan satış sektörü ise TETAŞ adını almış ve ayrı genel müdürlükler halinde yapılandırılmıştır. Yapının bu şekilde üçe bölünmesi, birçok kimsenin sandığı veya iddia ettiği gibi, ideolojik veya siyasi değil, fonksiyonel ve ticaridir. Nitekim Avrupa ve Akdeniz ülkelerinin çoğunda da bu modele geçilmiştir. işletmecilik, özelleştirme söylentileri, bu söylentiler nedeniyle kuruluşta ortaya çıkan bıkkınlık, işe ve kuruluşa sahip çıkma anlayışındaki gevşeklikler, Kuruluşun siyasallaşması, tahsilatta güçlükler, kayıp ve kkuarçualkulşaur dhae rgyi dı leHr eakz ibnüey' nüiyneon a r t ı ş l a r s o n u n d a muzlarına giderek daha fazla açık ve finansman yükü bindiren bir duruma getirmiş ve sonunda 2001 yılına kadar Üretim sektörünün iletimden ayrılması ve 1999 yılında yapılan anayasal değişiklikle birlikte özel sektörün kurduğu ve işlettiği santrallere sahip olabilmesinin ve bu Üretim sektörünün iletimden ayrılması ve 1999 yılında yapılan anayasal değişiklikle birlikte özel sektörün kurduğu ve işlettiği santrallere sahip olabilmesinin ve bu santrallerden elektrik üretebilmesinin önü açılmıştır. Bu durumda EÜAŞ sektörde faaliyet gösteren şirketlerden birisi haline gelmiştir. santrallerden elektrik gelinmiştir. üretebilmesinin önü açılmıştır. Modelin en önemli özelliği TEIAŞ'ın artık elektrik alıp satmadığı, sadece iletim hizmeti veriyor olmasıdır. Bu modelde üretim sektörü tarafından üretilen elektriğin ikili anlaşmalar yolu ile serbest tüketiciler tarafından satın 2001 yılında sektörde serbest piyasa modeli doğrultusunda iki önemli yapısal değişiklik gerçekleştirilmiştır; Bu durumda EÜAŞ sektörde faaliyet gösteren şirketlerden birisi haline gelmiştir. (a) Bu kanuna paralel olarak TEAŞ'ın dikey olarak ayrıştırılması ve bu ayrıştırma sonucunda üç yeni kamu kuruluşunun ortaya çıkması, (b) 4628 sayılı Kanunun yürürlüğe girmesi. Bunlardan ilki ile; TEAŞ TEIAŞ; TETAŞ, EÜAŞ adları ile üç farklı kamu kuruluşuna bölünmüş, Bunlardan ikincisi ile ise, (a) Serbest tüketici kavramı, (b) Bir dağıtım bölgesinde birden fazla perakende satış şirketinin faaliyet gösterebilmesi yönünde düzenleme, (c) Serbest tüketiciler için mali uzlaştırmaya dayalı ikili anlaşma modeli, (d) Mülkiyeti kendisine ait santrallerde ürettiği elektriği ikili anlaşmalar syaotlaubylialeinseteledkiğtriiskeürrbeetist tüketiciye veya toptancıya istediği şartlarla m şirketi modeli, ( e) Bu katılımcıların yer aldığı ikili anlaşmalara dayalı serbestbir piyasa modeli, (f) Bu piyasa yapısını düzenleyen ve denetleyen bağımsız bir idari otorite; Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu kurulmuştur. Maliyet Esaslı Tarife 4628 sayılı Yasa ile öngörülen, fakat henüz yürürlüğe konulamayan Maliyet Esaslı Tarife Modeli Şekil 8'de görülmektedir. 1 8. Bölgesel (Maliyet Esaslı) Tarife Parakende tarife her bölgede farklı TETAŞ t � � EOAŞ,Oretfc, lerve � TopıanSatı f Şı rket!erl Fiyat Ftp:---_.Fi:))'�..ıt F3fı <E--- ToptanTarife TEIAŞ �=::: ,:1:�!�.�j,n ıafkıı . rkiye Elektrik iletim A.Ş. İFiyaıFS.3 M(Aebsokn•eW) ENERJi & KOJENERASYON DÜNYASI alınması öngörülmektedir. Dağıtım şirketlerine bağlı perakende kolları da bu anlamda ikili anlaşmalar yapabilen serbest tüketiciler olarak kabul edilmektedir. Getirilen bu yeni yapının tarife modelinde de önemli değişiklikler getirmesi kaçınılmaz olmuştur. Artık, kayıp kaçağı ve işletme masrafları çok yüksek olan bölgelere ucuz fiyatla elektrik satacak bir TEAŞ olm yap ayacaktır. Onun yerine TEIAŞ vardır, o da elektrik ticareti mamaktadır. Yeni yapıda TEİAŞ'ın görevi ikili anlaşmalar yolu ile tarafların anlaştığı elektriği alıp sahibine teslim etmektir. Bir başka ifade ile, TEİAŞ artık elektrik kargo şirketi gibi çalışacaktır, yani aldığı malı, kırıp dökmeden ve gecikmeden sağlıklı bir şekilde sahibine teslim edecek ve bu hizmetin karşılığında taraflardan belli bir ücret alacaktır. Kayıp kaçağı ve işletme masrafları çok yüksek olan bölgelere ucuz fiyatla elektrik satacak bir TEAŞ olmasa da onun yerine bu işi yapan birTETAŞ'ın mevcut olduğu iddia edilebilir. Burada unutulmaması gereken husus, TETAŞ'a 4628 ile çizilen misyonun gerek zaman gerekse yetki kapsamı bakımından sınırlı olduğudur. Bir başka ifade ile prensip olarak; (a) TETAŞ'ın toptan elektrik ticareti yapan ticari bir işletme olduğu ve serbest piyasa koşulları altında bu işletmenin diğer özel işletmelerden hiçbir farkının olmadığı kabul edilmektedir. (b) EÜAŞ santrallerinin zaman içinde özelleştirilmesi ile, TETAŞ'ın ucuza elektrik satılması hususunda giderek sıkışacağı, sonunda özellikle hidroelektrik santrallerin satılması ile ucuza elektrik satamaz bir hale geleceği, (c) Fakat bu arada pahalı elektrik aldığı YID santrallerinin fiyatlarının düşmesi ile de belli bir ölçüde rahatlayacağı, d) Faka! netice olarak santrallerin özelleştirilmesi işlemlerinden elde edilen gelirden kendisine sübvansiyon yapılmadığı takdirde, piyasadaki fiyatları yumuşatamayacağı, yani düzenleyemeyeceği, ( e) Bu durumda da, nihai olarak EÜAŞ'ın özelleştirilmesine paralel olarak TETAŞ'ın da orta vadede ortadan kaldırılmasının gerekli düşüonldüulğu mektedir.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=