52 MAKALE / ARTICLE yararlanarak yakıcı duvarlarına verimli ısı transferini ve kazanı terk eden parçacıkların geri dönmesi sonucunda kömüre yanma, kireçtaşına da kükürttutması içinyakıcı içindedaha uzun kalma süresini sağlamış olur. Ayrıca, geri döndürülen parçacık debisinin yanma gazı debisinden çok daha yüksek olması, yanma odası sıcaklığının sabit kalmasını sağlar. Yatağın içine yerleştirilmiş kazan boruları bulunmayan bu sistemlerde, borular yanma odasının duvarlarına ve gaz yolu üzerine yerleştirilir. Kazan duvarlarındaki borulargereken ısıyı sistemden alırken, sıcaklığın belirtilen düzeyde kalması için dengeyi sağlarlar. Dolaşımlı akışkan yataklı kazanlarda kullanılan kireçtaşı boyutu daha küçük olduğu için, birim ağırlık başına kireçtaşı yüzey alanının artması, kükürt dioksit - kireçtaşı reaksiyonunun da hızını arttırır. Bu durum, kömürün yapısında bulunan birim kükürt karşılığında sisteme beslenmesi gereken kireçtaşı miktarını teknolojisinin ticari boyuta geçirilmesini sağlamıştır. Modüler ve esnek yapısından dolayı 0.3MW'lık test ünitesi, gerek buhar kazanı ve gerekse de sıcak gaz üretici tasarımlarının yapılmasına olanak vermektedir. Örnek olarak, bu test ünitesindeki çalışmalarla desteklenerek Türk linyitlerine göre tasarlanmış olan akışkan yataklı kazan teknolojisine dayalı Alkim Kojenerasyon Santralı, Alkim Alkali Kimya A.Ş. tarafından kendi finansman kaynaklarıyla tesis edilerek 1999 yılında işletmeye alınmış olup, halen başarılı bir şekilde çalışmaktadır. Ayrıca, Dilovası bölgesinde Çolakoğlu A.Ş.'ye ait 2x80 MWe gücünde Dolaşımlı Akışkan Yataklı tesis çalışmakta olup, birinci ünitesi devreye alınmış olan EÜAŞ'a ait 2x160 MWe gücündeki Çan Termik Santrali'nin ikinci ünitesini devreye alma çalışmaları devam etmektedir. Elektrik üretecek bu santral, 1 60 düşürmektedir. Bir başka deyişle, Ca/S molar oranı, teorik limit olan 1 'e daha yakındır ki, bu değere en çok yaklaşan akışkan yatak tipi, dolaşımlı sistemlerdir. Akışkan yatakta yakma gibi temiz kömür teknolojileri, bir yandan MWe kapasiteli iki adet dolaşımlı akışkan yataklı kazandan oluşmaktadır. Yine aynı bölgede, demir çelik sektörünün önde gelen firmalarından İÇDAŞ A.Ş.'nin Biga yakınlarındaki tesislerinde, otoprodüktör statüsünde faaliyet gösterecek, dolaşımlı akışkan yataklı kazana dayalı elektrik Dolaşımlı sistemlerin bir başka avantajı da, daha yüksek miktarda kademeli hava beslemesi sayesinde yakıt kaynaklı azot oksit oluşumunun kabarcıklı sistemlere göre daha az oluşudur. Yanma için gerekli havanın tamamının alttan beslenmeyişi, yatak bölgesinde indirgeyici atmosfer oluşmasını ve yakıt bazlı azotun atmosferik azota indirgenmesini sağlamaktadır. Dolayısıyla, yüksek ısıdan kaynaklanan azot oksit oluşumunun da çok düşük olduğu dolaşımlı akışkan yataklı kazanlarda, konvansiyonel sistemlerde bulunan herhangi ek bir tesise gereksinim olmaksızın 200mg/Nm3'den daha az azot oksit emisyonları elde edilebilmektedir. gelişimine devam etmekte olııp bir yandan da başarı ile ııygıılaıımaktadır. Diiııyaııın birçok yerinde, lıer türlü sanayi dalına bıılıar ve/veya sıcak gaz ve elektrik santralinin inşaatına devam edilmektedir. üretimi için hizmet veren akışkan yataklı kazana dayalı kojeııerasyon Sonuç Akışkan yatakta yakma gibi temiz kömür teknolojileri, bir yandan gelişimine devam etmekte olup bir yandan da başarı ile uygulanmaktadır. Dünyanın birçokyerinde, her türlü sanayi dalına buhar ve/veya sıcak gaz ve elektrik üretimi için hizmetveren akışkan yataklı kazana dayalı kojenerasyon tesisleri enerji maliyetinde yüksek tasarruf sağlamaktadır. Dolayısıyla, Türkiye'nin de ucuz, temiz, verimli ve güvenilir yolu seçerek 'Akışkan Yataklı Kazan Teknolojisine dayalı Kojenerasyon Tesisleri' ile linyitlerini değerlendirmesi, büyük bir hızla artan enerji gereksinimini karşılamakta en uygun seçim olacaktır. tesisleri enerji maliyetinde yüksek tasarrııfsağlaıııaktadır. Dolayısıyla, Tiirkiye'nin de ııcıız, temiz, verimli ve güvenilir yolıı seçerek 'Akışkan Yataklı Kazan Teknolojisiııe dayalı Akışkan yataklı kazanların teknolojisi gereği, hem kabarcıklı hem de dolaşımlı sistemlerde yakıt bünyesindeki kükürdün çok büyük bir bölümü yatakta kireçtaşı ile reaksiyona girerek tutulmuş olduğundan, baca gazlarının kükürt Kojeııerasyoıı Tesisleri' ile linyitleriııi değerleııdirmesi, biiyiik bir lıızla artaıı enerji gereksinimini karşılamakta en ııygım seçim olacaktır. içeriği düşüktür. Yatakta oluşan gazların kükürtten arındırılmış olması, düşük sıcaklıkta korozyon tehlikesini ortadan kaldırarak, kazan çıkışında baca gazı sıcaklığının diğer tip kazanlara göre daha düşük seçilebilmesini, bu da baca gazı ısısından en yüksek oranda yararlanılabilmesini sağlar. Bu durum akışkan yataklı kazanların verimini arttırır. Türkiye'de Akışkan Yataklı Kazan Teknolojisi Bu teknolojinin birçok ülkede başarı ile uygulandığı dikkate alındığında, ülkemiz linyitlerinin değerlendirilmesi ve doğal gaza yüksek oranda bağımlı kalmamak adına akışkan yataklı kazanteknolojisinin ülkemiz linyitlerine ivedilikle adaptasyonunun gerektiğiortaya çıkmaktadır. Bu gereksinimden hareketle, 1 975 yılında akışkan yataklı kazanların modellenmesi ile başlayan ve 1 984 yılından bu yana pilot ölçekte deney ve tasarım geliştirme çalışmalarıyla devam eden araştırmalar, Orta Doğu Teknik Üniversitesi tarafından, Kanada Uluslararası Teknoloji Geliştirme Ajansı'nın (CIDA) mali desteği ile yürütülmüş ve 0.3MWt akışkan yataklı yakıcı test ünitesinin kurulmasıyla Türk linyitleri için 'know-how' geliştirmeye yönelik önemli bir adıma dönüşmüştür. 1 984 yılından günümüze Prof. Dr. Nevin Selçuk başkanlığında ODTÜ'de yürütülen çalışmalar, Türk linyitleri için akışkan yatakta yakma ENERJi & KOJENERASYON DÜNYASI Kaynaklar 1. Steam Planı Operation, E. Woodruff, H. Lammers, F. Lammers, 7th ed., McGraw-Hi/1, 1998. 2. Steam, ed. S. C. Stultz and J.B. Kitto, Babcock & Wilcox Company, 4th Ed. , 1992. 3. N. Selçuk , "Akışkan Yatakta Yakma Teknolojileri", TMMOB Kimya Mühendisleri Odası - TMMOB Maden Mühendisleri Odası, Türkiye'de Kömür Politikaları ve Temiz Kömür Teknoloji/eri Sempozyumu, 21-22 Ekim 1999, Ankara. 4. "Akışkan Yataklı Kazan Teknolojilerine Dayalı Buhar - Elektrik Üretimi" Paneli - Konuşma ve Sunuş Metinleri, MIMAG-SAMKO Enerji Teknolojileri A.Ş., 5 Aralık 2001, TÜBITAK, Ankara. 5. JEA Large-Scale CFB Combustion Demonstration Projeci, Advanced Electric Power Generation, Fluidized Bed Combustion, US Department of Energy, 1999. 6. Oymak et al., "Performance Test Dala from the First 23MWth ABFB Boiler in Turkey", Proceedings of the 16th Jnternational Conference on Fluidized Bed Combustion, (ed. Donald J. Geiling, PE.), ASME, CD-ROM, 2001.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=