40 GÜNCEL /AGENDA Aynı uzlaştırma döneminde uzlaştırma birimleri tarafından sisteme verilen enerji fazlası ile sistemden çekilen enerji açığının fiyatının aynı olarak uygulanacağı bu yapı, işletme faaliyetlerini kolaylaştırmakla kalmayarak, maliyet minimizasyonuna da katkı sağlayacaktır. Zira, dengeleme birimlerinin verecekleri yük alma teklifleri kabul edildiğinde, şirketler, en az kendi teklif ettikleri fiyatlardan enerjilerini satacaklar ya da bunun tersi olarak, verecekleri yük atma teklifleri kabul edildiğinde en fazla kendi önerdikleri fiyattan enerji satın alabileceklerdir. Bu yapıda, iyi işletmecilik kadar stratejik planlama da önem kazanacaktır. Yazıda, piyasa işletim maliyetleri, teminatlar ve sıfır bakiye düzeltme bedeli ilk göze çarpan yeni maliyetler olarak sayılmaktadır. Piyasa işletim ücreti olarak adlandırılan bedel, Piyasa Mali Uzlaştırma Merkezinin (PMUM) piyasanın işletilmesi için yapacağı yıllık giderlerin piyasa katılımcılarına, piyasada yaptıkları ticaret oranında paylaştırılması olup, dayanağını bizzat Elektrik Piyasası Kanunu'nun 15 inci maddesinin (b) bendinin dördüncü fıkrasından almaktadır. Tahsilat risklerini yönetmenin en iyi yolu teminat almaktır. Bu konuda anlaşılması gereken; teminatların PMUM için veya Yazıda ayrıca, PMUM'a yapılacak ödemeler ile, elektrik enerjisini satın alan müşterilerin satıcılara yapacakları ödemelerin karıştırıldığı gözlemlenmektedir. Öncelikle, serbest tüketicilerin ya da lisans sahibi olmayan gerçek veya tüzel kişilerin Dengeleme ve Uzlaştırma Yönetmeliği'ne taraf olmadıklarını hatırlatmakta yarar bulunmaktadır. Bu açıdan, tedarikçisini değiştirmek isteyen serbest tüketicilerin, tüketiciler Yönetmeliğe taraf olmadıklarından, Yönetmelik kapsamında vermesi gereken bir teminat bulunmamaktadır. Benzer şekilde, kaçaklar ve sokak aydınlatması gibi nedenlerle elektrik enerjisinin karşılığını toplayamayan dağıtım şirketlerinin sisteme olan borçlarını ödeyememesi nedeniyle serbest elektrik piyasasının ciddi bir mali sıkıntıya düşeceği yazıda ifade edilmektedir. Dağıtım şirketinin PMUM ile olan ilişkisi, söz konusu şirketin dengesizliğe düşmesi ile sınırlıdır. Satın aldığı elektrik enerjisinin bedelini hiç ödemeyen bir dağıtım şirketi, dengesizliğe düşmediği sürece, PMUM'a hiçbir borcu olmayacaktır. Bu nedenle, şirketlerin satın aldıkları elektrik enerjisinin karşılığını tam ve zamanında ödememeleri tedarikçileri ile aralarındaki TEİAŞ için alınmadığı, elektrik enerjisi satan bir piyasa katılımcısının alacağının ödenmesini aksatmamak üzere, piyasa katılımcılarının birbirlerine karşı yükümlülüklerinin güvence altına alınması adına alındığıdır. Teminatların piyasa katılımcılarına mümkün olan en az yükün getirilerek verilebilmesine ilişkin olarak TEİAŞ'ın çalışmaları sürmekte olup, bir çözüme yaklaşılmıştır. "Yazıda, piyasa işletim maliyetleri, teminatlar ve sıfır bakiye düzeltme bedeli ilk göze çarpan yeni maliyetler olarak sayılmaktadır. Piyasa işletim ücreti olarak adlandırılan bedel, Piyasa Mali Uzlaştırma Merkezinin (PMUM) piyasanın işletilmesi için yapacağı yıllık giderlerin piyasa sorundur. PMUM kanalıyla diğer piyasa katılımcılarının yaşayabileceği sorun ise, bir piyasa katılımcısının öngörülenden fazla elektrik enerjisi tüketerek dengesizliğe düşmesi ve sistem dengesizlik fiyatı üzerinden bedelini ödememesi olacaktır ki, teminatlar, diğer piyasa katılımcılarının haklarını korumak katılımcılarına, piyasada yaptıkları ticaret oranında paylaştırılması olup, dayanağını bizzat Elektrik Piyasası Kanunu'nun 15 inci maddesinin (b) bendinin dördüncü fıkrasından almaktadır." üzere, bu nedenle istenilmektedir. Diğer taraftan, piyasanın işletilmesi sırasında, dengeleme birimlerinin vermiş olduğu yük alma ve yük atma tekliflerine saatlik olarak marjinal fiyat uygulanması, uzlaştırma birimlerinin dengesizliklerinde ise uzlaştırma dönemi bazında hesaplanmış aylık sistem dengesizlik fiyatlarının uygulanması, bazı bölgelerde oluşabilecek iletim kısıtları yüzünden sistemde hiç dengesizlik yaşanmadan bir bölgede yük aldırılırken başka bir bölgede farklı fiyatı olan yük attırılması gibi olaylar sonucunda, ay sonunda dengeleme ve uzlaştırma birimleri ile yapılacak hesaplaşmada, hesapta artı ya da eksi bir bakiye kalabilmektedir. İşte, ay sonunda kalan bu bakiyenin, piyasa katılımcılarına, yapmış oldukları ticaret oranında paylaştırılması "sıfır bakiye düzeltme bedeli" olarak adlandırılmaktadır. Bu bedel korkulanın aksine her zaman eksi olmayacak, artı çıktığı dönemlerde tüm piyasa katılımcılarına ödeme olarak gerçekleşecektir. Sonuç olarak, söz konusu ödemeler, piyasanın işletme karakterinden ve PMUM'a verilen tekliflerin değişik olmasından kaynaklanmaktadır ve gerçekte piyasanın kendi maliyetidir. Bu bedellerin oluşmasında TEİAŞ'ın hiçbir şekilde katkısı bulunmamaktadır. Yazıda ayrıca, piyasada oluşabilecek mali risklerin sadece piyasa katılımcıları sorumluluğuna verilmesi ile oluşan potansiyel tehlikelerin bertaraf edilmesi için Hazine Müsteşarlığı'nın ve Enerji Bakanlığı'nın bir araya gelerek bir serbest piyasada üreticileri büyük perakendeci firmalardan gelebilecek mali bir krizden koruyacak zemin oluşturmaları gerektiği de öne sürülmektedir. Yukarıda da açıklanmaya çalışıldığı gibi, teminat miktarı ve sıfır bakiye düzeltme bedeli bir piyasa katılımcısı için birbirlerini tamamlayan güvencelerdir. Piyasa katılımcıları, kendi verecekleri teminat miktarını dikkate alarak teminat vermeye karşı çıkmaktadır, ancak ödemelerini yapmayan bir katılımcının yükümlülüklerini de paylaşmak istememektedir. Tüm katılımcılardan, ticaretini yaptıkları elektrik enerjisi bedeli kadar teminat alındığında, bir katılımcının yükümlülüklerini yerine getirmemesi nedeniyle sıfır bakiye düzeltme bedeli kanalıyla diğer katılımcılara ek bir yük gelmemektedir. Hiç teminat alınmaması durumunda da yükümlülüğün tamamı diğer katılımcılara paylaştırılmaktadır. Sonuç olarak, sıfır bakiye düzeltme bedeline yansıyacak miktarı, verilecek teminatların oranı belirlediğinden, bu oranın çok dikkatli saptanması gerekecektir. IENERJİ & KOJENERASYON DÜNYASI ♦ "Kojenerasyon: Yüksek Verim, Temiz Çevre, Enerjide Yeniden Yapılanma"
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=