!Şekil 3. Şekil 4. Bu taşlama merkezleri oldukça pahalıdır (8,5-10 milyon $) ve esnek değillerdir. Oysa küçük ve ucuz taşlama makinaları, ölçüm için ekipmanlar ve çapak alma (tesviye) işlemleri, bir üretim hücresinde yapılabilir. Bu hücrede 3 yetenekli işçi çalıştırılabilir. Her işlem, kanatçıkların bir mengene ile bağlandığı 2 farklı düşük maliyetli fixture ile gerçekleştirilebilir. Takım değiştirmeden 1O taşlama operasyonu gerçekl e şebilir. Odöpnedrüa srüyloennl atra şaı yr aı csıılnadr laa tyaaşpı mı l ıar ., Halüücmr eindae volanlar t a r a f ı n d a n ki tüm operasyonlar, bilgisayar destekli olup, ölçüm, çapak alma, markalama ve temizlik hücre ekibi tarafından yapılır. Geleneksel bir atölyeye göre hücredeki çevrimi zamanı 1/1 O k çaadlışaardnılra. rDınayhüa az taşıma hatasından doğan zarar ve ksek motivasyonuna bağlı olarak kalite seviyesi de yükselir. Makina maliyetleri, geleneksel atölyeye göre %50 oranında azalmaktadır. Bu olumlu deneyler, yakın gelecekte taşlama hücrelerinin çoğalacağını göstermektedir. YÜZEY İŞLEME TEKNOLOJİLERİ Modern uçak motorlarının performansları, üst düzey yüzey işleme teknolojilerine doğrudan bağlıdır. Bazı malzemeler, mekanik mukavemet, yüksek çalışma sıcaklık taleplerine göre üretilirler. Bu talepler, bilya püskürtme, kaplama gibi parçanın yüzeyi ile ilgili özel özellikler de olabilir. Geleneksel malzemeler, verim, performans, dayanıklılık, aerodinamik yüzey, yanma sıcaklığının artışı, yüksek mekanik gerilme kavramlarını karşılamaktan uzaktır. Özellikl'e kompresör kanatçıklarında istenen hava sızdırmazlığı, dönel parçalarda ısıl kalkanlar (thermal barrier coatings) ve aşınmaya dayanı klı kaplamalar, daha iyi bir yüzey kalitesini gündeme getirmektedir. Mekanik İşlemli Yüzey Parlatma Blisk kanatçı kları gibi pek çok parça, yüksek çevrimli yorulma (HCF, High Cycle Fatique) özellikleri göstermektedir. Bu nedenle düşük yüzey pürüzlülüğü elde edilmelidir. Pek çok durumda, bilya püskürtme gibi otomatik yüzey işleminin getirdiği takım izleri ve bilya izleri oluşabilir. Bu parçalara elle yapılabilecek bir parlatma işlemi veya pah kırma işlemlerine genellikle izin verilmez. Şekil 4'te geniş blisk'in yüzey bitirme işlemleri aşındırıcı akım makinası (AFM) ile yapılmasını göstermektedir.·AFM, akışka .nlığı yüksek bir pasta ve içinde GÜNCEL / AGENDA çok küçük aşındırıcı parçacıklar taşıyan bir akışkandır. Kanatçık boyunca yüzey pürüzlülüğünün en fazla olan noktalarda etkilidir. Hücum ve firar açılarındaki yuvarlatmaları da yapabilmektedir. İçbükey yüzeylerinden kaldırma oranı fark ölçüllıeoreldoupğtuimndizaen,edAilFmMesilieamişlaecmıylelanm1 5eddean önce r esmin istediği kika süre ile ön işlem uygulanmaktadır. AFM tüm kanatçıklara aynı anda uygulanılır. Blisk'ler için diğer yüzey işlemi olarak titreşimli parlatma (vibropolishing) ve bazen de kimyasal yöntemler kullanmak gerekebilir. Genelde bu yöntemler daha uzun zaman alır. Kaplama Pek çok kaplama yönteminin pahalı olması ve ayrıca güvenilir olmaması nedeni ile optimum çözüm verememiştir. Örnek olarak düşük basınçlı plazma püskürtme (LPPS, Low Pr sure Plasma Spraying) yöntemi, Molibden-krom- esalüminyum (MCrALY) kaplama teknikleri, daha düşük maliyetli plazma sprey eşliğinde (APS) gerçekleşecektir. Bazı APS (SiC Plazma - Spraying) plazma püskürtme teknikleri, daldırma (slurry) usulü ile elektroliz kaplama teknikleri ile yer değiştirecektir. Bununla beraber eniyileşen bazı işlem teknikleri burada özetlenmiştir: HPT Yüksek basınç türbini (HPT) kanatçıkları genel olarak öncelikle taşlanır ve difüzyonla kaplanır. Kaplamadan önce işlemesi bitirilen yüzeyler maskelenir, bu da maliyeti artırır. Eğer işlemlerin sırası değiştirilerek, önce difüzyonla kaplanıp sonra taşlama işlemi yapılırsa, maskelemeye gerek kalmaz. ısıl Püskürtme (Thermal Spraying : TS) Türbinli motorlarda uygulanan ısıl püskürtme kaplaması, hava sızdırmazlık bileziklerini (Air seal), ısıl kalk rier), paslanma, oksidasyon ve aşınmaya dainrelanrçıli(tkh a e p rm la a m l a b la a r r ı kapsar. Hiçbir prosesin güvenirliği bugün tam olarak sağlanmış değildir. Bu nedenle proses güvenirliği ve kararlılığı, bilimselliği çok karmaşık torch davranışı araştırmaya açık olacak ve gelişmeye ihtiyaç duyacaktır. İlk adımı olarak plazma jetini ve kaplamayı aynı anda izlemek için plazma jet hız ölçümü, metal parçacık sıcaklığının (optik) digital olarak izlenmesine ve d ay uy rı u ş l t m ırm a alı plazmanın ve tozun analizine ihtiyaç ktadır. Parçanın sıcaklık ve kalınlığı da sürekli ölçüm - kontrol- izleme altında olmalıdır. ENERJi & KOJENERASYON DÜNYASI 25
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=