O Maliyet, piyasa fiyatları, müşteri elektrik tüketimlerini ve fiyat tekliflerini takip eden bilgisayar programlarının yazılması 2005 Ocak ayında başlamış olduğum bu köşe yazımda, Dengele me ve Uzlaştırma Yönetmeliği hakkında çeşitli incelemeler ve şahsi görüşlerde bulunmuştum. Bu yazılarımda özetle, Serbest Elekt rik Üretim şirketlerinin Dengeleme katılmasının Türkiye'deki elektriğin kalitesinin korunması amacıyla önemli olduğunu; Ancak, önerilen Dengeleme ve Uzlaştırma Yönetmeliğinin fazla akademik bir düşünce ile tasarlandığı için pratikte çalışmasında sıkıntılar olacağından endişelerimi belirtmiştim. Yazımın 2. Bölümünde daha evvel bahsetmiş olduğum bazı konuları tekrar hatırlatmak isterim. 2. Bölüm: Dengeleme Piyasası hakkında O Yük Alma/Atma için Santral Seçimi: Yük almak ve atmak için bir santralin seçilmesi, sadece o santralin vermiş olduğu fiyat tek lifine bağlı değildir. En ucuz fiyatı veren santralin seçilmesi her koşulda doğru olmayacaktır. Bu seçim birçok kıstas hususun de ğerlendirilmesi ile verilmelidir. örneğin; bölgesel hat kapasiteleri, barajlı tesislerin su rezervleri ve stratejik olarak gelecek aylara/ mevsimlere su tutma istekleri, yük alma ve atma hızları ve miktarları, Gaz türbinlerinin hava şartlarına göre çok fazla değişen üre tim yetenekleri, gibi birçok husus göz önünde tutularak yük alma ve yük atma talimatını oluşturmak gerekir. Yük alma/atma kontrolü: Yük alma ve atma talimatlarının veya KGÜP ile belirtilen üretim miktarında üretim yapılıp yapıl madığının kontrolü otomatik olarak yoktur. Örneğin bir tesis 75 MW üretim öngörmüş ise ve yük al komutu gelmiş ise yükün alınıp alınmadığı ancak insan gözü ile kontrol edilebilmektedir. O TEiAŞ işletme Maliyetleri: TEiAŞ'ın dengeleme piyasasını kurabilmesi için yatırımlara, yeni tesislere ve elemana ihtiyacı olacaktır. Bu maliyetlerin işletme bedeli olarak sistem katılımcılarına faturalanacak olması ilave maliyet demektir. O Sıfır Bakiye Düzeltme Maliyetleri: Elektrik üretiminde hesap larda ve teknik kayıplarda kaybolan miktarlar olmaktadır. Yönetmeliğe göre, Sıfır Bakiye Düzeltme Kalemi adı altında aylık uzlaş ma sonucunda oluşan farklar sistem katılımcılarına fatura edilecek, yani ek maliyet getirecektir. O Kayıp Hesaplamaları: Kayıp hesaplamaları için çeşitli değişik likler söz konusudur. Örneğin uzlaştırma saatine göre değişik iletim kaybı uygulanması veya tüketim noktasına ulaşan kablo ların cinsine göre dağıtım kaybı uygulanması önerilmektedir. Bir tüketim noktasının onaylı tek hat şemasının zar-zor elde edile bildiği bir piyasada bu karışık yapıları kurmaya kalkışmak büyük insan gücü gerektirecek, hesapları çok daha karışık bir hale sokacaktır. O Tüketim Tahminleri: Üretim tesisleri bir sonraki gün için üretim miktarını teknik kapasitelerini bildiği ve yakından takip et-tiği için gerçeğe yakın tahmin edebilecektir. Diğer bir yandan bir sonraki gün için Günlük tüketimlerin tahmin edilmesi daha zor tahmin edilecektir. Tüketim tahminlerindeki yanlışlar Günlük sistem dengesizliğinin ana sebebi olacaktır. O Kamu Üretim Tesislerinin Fiyat Kontrolü: Dengeleme için üretilen elektrik miktarları ağırlıklı olarak kamu elektrik üretim şirketleri tarafından üretilmektedir. Yani Dengeleme Piyasası ağırlıklı EÜAŞ üzerinden Kamu kontrolünde olacaktır. Fiyat teklif lerinin ayarlanması ile, Dengeleme sonucunda oluşan Sistem Dengesizlik Fiyatları Kamu kontrolünde olacaktır. O Toptan Satış Şirketlerinin Geleceği: Yeni piyasanın en büyük etkisi toptan satış şirketleri üzerinde olacaktır. Bilindiği üzere Yük alma ve yük atma fiyatları aynı olacaktır. Yani bir üretim şirketi hiçbir işlem yapması X YKr/kWh değerinde elektriği satacaktır. Diğer bir yandan, Toptan satış şirketi hiçbir işlem yapmaz ise aynı X YKr/kWh değerinden elektriği satın alacaktır. Bu iki piyasa katılımcısı bir ikili anlaşmaya girer ve fiyatı sabitler ise, taraflardan biri bu anlaşma ile zarar ettiğini görecektir. Arzu eden firmalar, Toptan satış firmaları ile ikili anlaşmaya girip ay sonunda oluşan uzlaştırma değer üzerinden faturalaşmak mümkün olacaktır. Ancak bu işlem sadece bürokratik kağıt işlemlerinin artmasına sebep verecek olup, her iki tarafa da mali bir avantaj sağlamayacaktır. Belki, hisse yapıları farklı olan şirketler arasında bir farklılıktan dolayı bu suni anlaşmalar yapılabilir. O Yedek Tedarik Anlaşmalarının Sona Ermesi: Bir önceki mad dede izah edilen sebepten dolayı, Yedek Tedarik ihtiyacı duyan bir üretim tesisinin tedarikçi aramasına herhangi bir sebep kal mamaktadır. O Teminat Mektupları: Sistemdeki finansal riskler, sistem katılım cıları vereceği teminat mektupları üzerinde bölüştürülmüştür. Bu teminatlar ek finansal bedeller oluşturmaktadır. Müşterilerin değiştirilmesi ile teminat miktarlarının revize edilmesi ise bir külfettir. Dağıtım şirketleri pi-yasa üzerinde en büyük riski oluş turmaktadır. Özelleştirme sonrası düzgün işletilmeyen bir veya birkaç dağıtım şirketinin elektriği satın aldıkları kaynaklara öde me yapmaması halinde, sistem katılımcıları üzerine çok bü-yük mali yükler binecek piyasa işlevi çok etkilenecektir. Düzeltme Yazarımızın Nisan sayısında yayınlanan makalesinde yer alan 2004 yılı Otop. ve YI-YiD değerlerini içeren veriler aşağıdaki şekilde düzeltilmiştir. Şirket Yapılarına Göre Türkiye Elektrik Üretimi Şirket Yapısı 2004 % 2005 % Üretimi Üretimi EÜAŞ termik 1 7.845.470.400 santralları 11,9 26.581 .61 o. 720 16,4 EÜAŞ hidrolik 40.645.273.463 santralları 27,1 35.049.102.852 21,6 EÜAŞ'a bağlı 4.124.274.250 2,8 5.301 .413.500 3,3 ortaklık santralları Özelleştirme kapsamındaki 5.378.415.000 3,6 6.530.970.000 4 santrallar işletme hakkı devredilen 3.935.183.400 2,6 4.121 .993.856 2,5 santrallarMobil 1 .274.555.01O 0,9 855.326.361 0,5 santrallar Yap - işlet 35.978.255.032 24 41.810.315.060 25,8 santralları Yap - işlet - Devret 14.374.761.025 9,6 13.895.345.896 8,6 santraiları Otoprodüktör 22.681.180.262 santralları 15, 1 1 7.237.398.448 10,6 Serbest üretim 3.744.693.626 2,5 10.599.864.863 6,5 santralları Türkiye Üretim 149.982.061.468 161 .983.341.556 Toplamı Kayııak: TEiAŞ � ENERJi DÜNYASI TEMMUZ-AGUSTOS 2006 75
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=