acıııaı.omı• MAKALE/ ARTICLE suların bileşimindeki maddelerin de değerlendirilmesi daha büyük menfaatlerin de oluşabileceği gerçeğini ortaya koymuştur. Aşağıdaki grafikte (Grafik 1) de görüleceği üzere bir yatakta mavi renkli su eğrisinde düşmelerin görülmesine bağlı olarak kırmızı renkli gaz üretim değerleri eğrisinde yukarı doğru artış değerlerine ulaşılmaktadır. Poeder River Basin Field: Production History 900.0ı�----------------- 140.0 800.0ıt----�----------.,,,L.3o...,---/-----I 120.0 � 700.0ıı-------ı-----------------ı ıii 600.0 100.0 � 500.01----.\----A--J.),..--4!-:__------� 80.0 � s: O 400 O 60.0 >- � • ro �� o � 4ci.o � -� 200.0 a. a:ı 100.o 20.0 13 ::!;; O.O ı--------=--------------O.O i a, E m m .Q . m m m o o o m ; m g o o o ¼ u .:. � Ü . ::l ::, <( cı o Month Time ___. Water -�· Decline � stage stage Grafik 1. CBM (kırmızı renkli eğri) ve Sıı (mavi renkli eğri) çıkarıldıklarındaki iireliııı değerleri. UCG Prodution Process o z b. Kömürlerin Yeraltında Gazlaştırılması (Underground Coal Gasification "UCG") Yukarıdaki şekilde (Şekil 6) görülen ve bazen Yerinde (ln-situ) gazlaştırma veya "Retardation" olarak ta bilinen bu metot 1912 lerde İngiltere'de 1928'Ierde Rusya'da yapılmaya başlanmıştır. Bu metotta ana düşünce kömür yeraltında iken, yeryüzüne çıkarmadan kömürü yeraltında kontrollü yakmak ve ürünlerini yukarıya çıkarmaktır (Şekil 8 ve 9). Şekilde görüldüğü gibi kömür yatağına dikey olarak iki sondaj kuyusu kazılır. Birinci kuyudan (solda "air" yazan gibi) kontrollü olarak hava gönderilir ve kömür bu kısmın altından yakılır. İkinci kuyu ile birinci kuyu arası bağlanmış olup, ikinci kuyudan üretilen sıvı ve gazlar ("Syngas") dışarı çı-karılır (Şekil 7 ve 8). Şekil 8'de görüldüğü gibi hava gönderilen soldaki kuyu yanma bölgesi olup yanma ikinci kuyuya doğru olmakta ve ürünler ikinci kuyudan çakilmektedir. Yakma daha sonra üçüncü boyuta doru geliştirilir. Tabii ki bu metotta kömür damarının çok eğimli (60 - 70 dereceden büyük) olması istenmez ve kömür damarı en az 30 cm kalınlığında olmalıdır. Üst üste olan bir çok kömür damarı da bu yanmadan etkilenecektir. Bunun dışında tektonik olarak bu ortamı etkileyen bir durumun olmaması, çatlak, fay v.s. gibi durumların olmaması, kömürün aşağıda sürekli bir tabaka durumunda olması gerekir. 41 • Product Gas ♦ Şekil 7. iki sondaj Kuyusu Kazılarak kömürün yakılması (UCG Metodu) Borehole 1 Borehole 2 Surface Coal Şekil 8. Kömürlerin altlan yakılması ilegazlaştırılması (UCG) metodu ENERJi DÜNYASI EYLÜL 2006 1 169
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=