değerleri standart değerlerden ne kadar çok farklı olursa, j eneratörün üretim maliyeti de o oranda artar. Güç Faktörüne Göre Projelendirme Jeneratör güçleri genellikle belirli bir güç faktöründe (pf: 0,80, 0,85 veya 0,90) ve kVA cinsinden ifade edilir. Jeneratörün hangi güç faktörüne uygun projelendirileceği, jeneratörün bağlanacağı noktadaki şebekenin özellikleri dikkate alınarak belirlenir. Jeneratörün kW cinsinden üreteceği aktif güç, türbin gücü ile uyumlu olmalıdır. Türkiye'deki küçük ve orta ölçekli HES santrallerinde kullanılan türbinler genellikle sabit kanatlı Francis tipi türbinler veya ayarlanabilir kanatlı Kaplan tipi türbinlerdir. Düşünün yüksek ve debinin düşük olduğu az sayıdaki uygulamalarda ise, Pelton türbinler ln.ıllanılır. Her türbin tipinin farklı bir işletme karakteristiği vardır ve jeneratör seçiminde türbin tipleri muhakkak dikkate alınmalıdır. Aynı şekilde, türbinin çıkış gücü de jeneratör seçiminde dikkate alınmalıdır. Jeneratörün, türbin çıkış gücünün sürekli olarak yüzde 100 olduğu durumlarda sargı ve yatak sıcaklıklarının sınır değerlerini aşmadan sürekli çalışabilecek şekilde seçilmesi veya tasarlanınası gerekir. Düşük Devirli ve Büyük Güçlü Jeneratörler Bu tip jeneratörler, çıkış gerilimi mümkün olan yüksek değerde seçilmelidir. Jeneratör statör sargıları normal olarak F sınıfı yalıtım seviyelerine göre seçilirler. Sargıların yalıtım şekli jeneratörün büyüklüğü, ömür beklentisi ve kullanım şekli dikkate alınarak belirlenir. Normal koşullarda, doğru bir şekilde, talimatlara uygun olarak çalıştırılan bir hidroelektrik jeneratörünün ömrü, 35-40 yıldır. Kısa Devre Oranları HES jeneratörlerinin önemli ölçütlerinden biri de kısa devre oranlarıdır. Kısa devre oranı, açık devre halindeki statör sargı uçlarında nominal gerilimi elde etmek için gereken alan akımının, kısa devre halindeki statör sargı uçlarında nominal akımı elde etmek için gereken alan akımına oranıdır. Jeneratör kısa devre oranı jeneratörün kalkış (transient) anındaki stabilitesinin bir göstergesidir ve kısa devre oranı ne kadar yüksek olursa, jeneratör de o kadar stabil olur. Yüksek değerlerde seçilen kısa devre oranı jeneratör fiyatlarını da aynı oranda yükseltir. ■ * Mahzuni YAŞAR, BLG 1\föhendislik ve Elektrik Taahhüt Ticaret Ltd. Şci. 1 1 o [�lBI 0
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=