2 Sunuş ■ Sultan Reşat'tan Beri Ülkemiz Elektrik Sıkıntısından Kurtulamadı (2) ÖzkanAĞIŞ ozkan.agis@enerko.com.tr Geçen sayımızda (56), "Sultan Reşat'tan beri ülkemiz elektrik sıkınasından kurtulamadı" başlığıyla bir yazı serisi başlatmışak. Bugün bu serinin ikinci yazısını sunuyoruz. Kombine Çevrimli Doğal Gaz Santralleri Kombine çevrimli doğal gaz santralleri Amerika'da 1930, Avnıpa'cla 1960'larclan beri kuUanılıyor. Türkiye'cle ilk defa Hamitabat Bölgesi'nde TPAO tarafından çıkartılan doğal gazın değerlendirilmesi maksadıyla kurnlan "Hamitabat Doğal Gaz Santrali"nde kuLlanıldı. Çok iyi sonuç verdi. Ancak TPAO gaz kuyularının kapasitesi bu kadar büyük (600 M\'v') santrali tam yükle çalışarmaya yetmediği için, Rusya ile gaz anlaşması yapıldı. 1987'de Rus gazı santrale ulaşa. Böylece tam yüke ulaşıldı. Santralin çok kısa zamanda yapılması, )ctiksek çevrim randımanına sahip olması ve işletme esnekliği dolayısıyla santral kapasitesinin yüzde 100 arttırılmasına karar verildi. Santral tam kapasiteye (1200 M\'v') ulaşağında ela, Bulgaristan'dan almakta olduğumuz elektrik ithalaana son verileli. Türkiye'nin kazanmış olduğu bu yeni yakıt kısa zamanda çok yayıldı. TEAŞ, 1-Iamitabat'ın ardından Ambarlı (1350 MW) ve Bursa (1400 M\XI) kombine çevrim santrallerini kurup işletmeye alırken, otoprodüktörler de kurdukları kojenerasyon tesisleriyle hem kaliteli elektriğe kavuştular hem de atık ısılarını değerlendirerek, ürettikleri ürünün buhar ve sıcak su gibi enerji ihtiyaçlarını karşıladılar. Sanayicilerimiz fuel-oilden doğal gaza döndü. Şehirlerimiz hava kirliliğinden kurtuldu. Doğal gaz artık sosyoekonomik yaşamımızın "olmazsa olmaz" parçası haline gelmişti. Herşey Nasıl değişti? Doğal gazın getirdiği meltem tatlı tatlı estikçe, daha ela sevimli hale geldi. Şehirlerimiz birer birer doğal gaza kavuşuyor, adeta solunum sistemlerine rehabilitasyon yapılıyordu. 4 yıl içinde 50 ilimiz doğal gazın nimetlerinden yararlanma mutluluğuna ulaşmıştı. Elektrik üreticileri düşük üretim maliyetlerinden, sanayiciler enerji faturalarını düşürmekten, şehirlerimiz de havanın temizliğinden mutluydu. Bu mutluluk, 2004 yılı başına kadar devam etti. Doğal gaza ardı ardına zam geliyordu. 2004'te gaza yüzde 46, 2005'te )ctizde 38, 2006'da ıci izde 12 zam geleli. Böylece 2004 başında 16,0 ccnc/m' olan gaz fiyatı 2007 Ekim ayında 35,0 cent/m''e ulaştı. Artık gaz fiyatları el yakıyordu. Sanayicilerin enerji faturaları ı'lizde 15-30 oranında yükselmişti. Alternatif yakıtların (Fuel oil, LPG, Nafta gibi) fiyatları daha da yükseldiği için yakıt değiştirmek de mümkün değildi. Kojenerasyon tesisleri sahibi otoprodüktörler zararlarını azaltmak için frene basalar ve sadece ihtiyaçları kadar elektrik üretme yoluna gittiler. Konutlar da BOTAŞ'ın tekelciliği karşılığında gaz fiyatlarına katlanmak zorunda kaldılar. Mutluluk Dönemi Bitti mi? Bu soruyu birlikte yanıtlayacağız. Türkiye'de doğal gaz fiyatları, kuyruklu yıldız hızıyla yükselirken, dünyadaki değişimi ele izliyorduk. Bütün dünyada fiyatlar, özelLikle petrol fiyatlarına bağlı olarak süratle yükseliyor ve doğal gaz kullanan elektrik üreticileri ve sanayicilerin üretim masraflarını kabarayordu. Ancak bu ülkelerde serbest piyasa kuralları hakim olduğu için, üretim maliyet artışlarııu ürün satış fiyatlarına yansıcabiliyorlarclı. Ancak Türkiye'de bu mümkün değildi. Son 4 yıl içinde, doğal gaz fiyaa dolar bazında yüzde 118 arttığı halde (16 cent/m''den 35 cenr/m''e) elektrik fiyatı hiç değişmemişti (9,0 cent/kwh). Halbuki aynı süre içinde AB 25 ülkelerin ortalama elektrik fiyatı serbest piyasada 5,4 Eurocent/ kwh'dan 9,2 Eurocent/hvh'a yükselmişti (Eurostatt Haziran 2007 değerlendirmesine göre). Esasında hükümecimizin bu yaptığı, sanayiciye de, elektrik üreticilerine de haksızlıktı. Hem 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu ı'lirülükte tutacaksın hem ele piyasa payı yüzde 85 olan TEDAŞ'ın 9,0 cent/kwh'lık fiyatı ile piyasayı ENERJi DÜNYASI KASIM 2007 tıkayacaksın. Bu yanlış politika, elektrik üreticilerine yapılmış çok büyük bir haksızlıka. Bu yüzden de i\fart 2004 başından beri, doğru dürüst yatırım yapılmadı. 2007 yılı ortalarına kadar mevcut 41.000 M\Xl'lık kapasite ile idare edildi. Ama elektrik tüketimi her yıl yaklaşık ı'lizde 8,5 artmaktaydı. Ancak 2007 [--laziran sıcakları, klimaları aşırı ı'likleyince elektrik sistemi çaardamaya başladı ve sistem sıfır yedekle çalışmaya mahkum oldu. Bu kış soğuk geçerse sistem daha ela zorlanacak ve belki ele bölgesel planlı kesintiler başlayacak. Nihayet, hükümet geç de olsa elektriğe zam kararı aldı. Zam oranı henüz açıklanmadı ama sanayi elektriğine yüzde 15-20 oranında zam yapılacağı kanaatini taşıyoruz. f-lükümet elektriğe zam yapmadı. TEİAŞ'ın yönetip işlettiği elektrik piyasasında, akşam puanı saatlerinde elektrik fiyatlarının 15 Ykr/ kwh'a yükseldiğini gözlemLiyoruz. Talep her yıl yüzde 8,5 artarken arz sabit kalırsa ne olur? Elektriğin fiyaa artar. En pahalı elektrik, olmayan elektriktir. Şimdi Ne Olacak? Yaptığımız arz talep denge hesaplarına göre elektrik talebi 2007'cle 190.000 Gwh, 2008'de 206.000 Gwh, 2009'cla 224.000 Gwh ve 2010'cla 240.000 Gwh olacak. Buna karşın ülkemizin 2007'de 186.612 Gwh olan güvenilir elektrik üretimi, gelecek 3 yıl içerisinde işletmeye alınabilecek büyük bir kapasite mevcut olmadığına göre, 2007'de 3.500 Gwh, 2008'de 16.000 Gwh, 2009'cla 29.000 Gwh 2010'da 36.000 Gwh açık verecek. Kamu sektörünün şu anda EÜAŞ'ın 550 M\Xl'lık Ambarlı Rewamping Projesi dışında bir yaarımı yok. Afşin-Elbistan C ve D iptal edildi. Bu durumda açık, özel sektörün yapacağı santrallerle karşılanacak. Özel Enerji Yatırımcılarının Ellerini Çabuk Tutması Lazım Bir doğal gaz kombine çevrim santrali 3 yıl, kömür santrali 5 yıl, hidrolik santral (büyük) 6 yıl ve nükleer santral 8-9 yıl içinde tamamlanabildiğine göre bu durumda en şanslı kombine çevrim doğal gaz santralleri görünüyor. Kurulacak santralin üretiminin serbest piyasaya ya da serbest tüketicilere satacağı gerçeğini göz önünde tutmakla beraber referans fiyatın daima TEDAŞ'ın sanayiciye satış tarifesi olacağını unutmamamız lazım. Bu durumda orta büı'liklükte (500-1000 M\'v') bir doğal gaz santrali kurmanın fizibilitesinin ne olacağına bakalım. Bu santralin yüzde 58 çevrim ranclımanıyla çalışacağııu varsayarsak: ■ Elektrik üretim masraflarını içinde doğal gaz paı� ................................................ .........6,37 cent/kwh ■ Santral amortisman bedeli (finans masrafları dahil)............................................ .......1,00 cent/hvh ■ Işletıııe masrafları.......................................... .............0,30 cent/kwh ■ Bakım maliyeci ................................................ ........0,40 cent/kwh Üretim maliyeci........ ................... 8,07 cent/kwh ■ Müşteriye kadar iletim/dağıtım bedeli (Ort.) ........1,50 cent/kwh 9,57 cent/kwh ■ İletim kaybı (yüzde 6) karşılama bedeli (8,07x0,06) ........................................................................... 0,48 cent/1-.,vh ■ Serbest tüketiciye satış noktasında maliyet ..........10,05 cent/kwh Üreticinin bu maliyet üzerinden ı'lizde 1O kar edebilmesi için (1,0 cenr/kwh) bugünkü 9,0 cent/hvh olan sanayiciye satış bedeLinin 11,0 cent/kwh'a yükselmesi lazım. Bu da elektriğe en az yüzde 22 zam yapılmasıyla mümkündür. Elektriğe ı'lizde l0'clan daha az zam gelirse kimse doğal gazlı kombine çevrim santrali kurmaz. Zam yüzde l0'clan yüksek olursa, doğal gaz kombine çevrim santrali tercih edilen design olmalıclır. Zira, en kısa sürede tamamlanıp devreye girer ve elektrik arzının düşük olduğu dönemin avantajlarından yararlanır. Avantajın sürmesi, Avrupa'cla olduğu gibi, doğal gaz fiyatlarına bağlı otomatik ayar mekanizmasının oturtulması kaydıyla. Hoşça ve dostça kalın.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=