ODUN H/C: 0,1 KÖMÜR ➔ 1-1/C: 1,0 1914-1945 Dünya Kömür Üretimi (1864-1903) sıvıya, sıvıdan da gaza doğru işlemektedir. Enerji kaynaklarının evrımını geleceğe doğru uzatırsak, önümüzdeki günlerin enerjisinin kesinlikle hidrojen ağırlıklı bir kaynak olacağı şüphe götürmemektedir. İçinde bulunduğumuz çağı da, fosil yakıt ağırlıklı çağdan hidrojen ağırlıklı çağa doğru bir geçiş dönemi olarak değerlendirmek mümkündür. Dünya liderliği ile enerji kaynakları arasında da çok yakın ilişki bulunmaktadır. Kömür çağının lideri İngiltere'ydi; gerek askeri gerek ekonomik gerekse de bilim, sanat ve kültür alanmda dünyadaki en güçlü ülke İngiltere'ydi. Onun yakıtı da ülkesinde bol olarak bulunan kömürdü. Ucuza mal ettiği bu kömürle sanayi devrimini başlatan İngiltere, hızlı kalkınmasıyla dünya liderliğini elinde tutabiliyordu. Bu yüzden de İngiltere'nin gelişimi ile kömür endüstrisi aJ:asında birebir korelasyon vardı; dünyanın en 2000-? büyük kömür şirketleri, kömür alanındaki en iyi üniversiteler, bu alanda yazılmış en değerli bilimselteknik kitaplar hep İngilizlere aitti. Daha sonra 1945 yılında bu liderlik Amerika'ya geçti ve dünyadaki hakim yakıt petrol oldu. İşte bu yüzden dünyanın en büyük petrol şirketleri i\.merikandır, dünyanın petrol merkezi Teksas Houston'dur ve petrol araştırma ve geliştirmelerinin en yoğun yapıldığı yer de Amerika Birleşik Devletleri'dir. Tarihteki bu geçişlerin benim burada anlattığım kadar kolay olmadığını söylemek isterim. Özellikle kömür çağından petrol çağına geçerken, 1914-1945 yılları arasında insanoğlu iki dünya savaşıyla karşı karşıya gelmiştir. Bu savaşlarda milyonlarca insan ölmüş, maliyeti çok büyük olmuştur. Önümüzdeki petrolden doğalgaza geçişin ise yaklaşık 2000'li yıllarda başladığını söyleyebiliriz ama bu geçişin nelere mal olacağını kestirmek sanıyorum pek kolay değil. Hubbert Eğrisi: Zirvelerin Benzerliği Şimdi sizlere biraz da Hubbert Eğrisi'nden bahsetmek istiyorum. Amerikalı bir jeofizikçi olan M.C. King Hubbert'ın geliştirdiği üretim grafiğinde, yatay eksen yıl olarak zamanı, dikey eksen de ton/yıl gibi üretim hızını göstermektedir. Hubbert'a göre, bir doğal kaynağın üretimiyle ilgili bir faaliyetle iştigal ediyorsanız ki- bu herhangi bir maden veya saha bazında olabileceği gibi ülke çapında ya da dünya çapında da olabilir- grafikteki eğri herhangi bir zamanda sıfırdan başlar, üretim hızı artarak bir maksimuma erişir, sonra da düşüşe geçip, teorik olarak bir yerde sıfırlanır. Tabi bu pratik olarak pek mümkün değildir, yani son varil petrolü de dışarı alamazsınız, bir miktarı mutlaka yeraltında kalacaktır. Bu üretim eğrisinin altında kalan alan ise o doğal kaynağm maksimum üretilebilir rezervini vermektedir. Bu eğrinin en önemli yeri zirvesidir, çünkü bu zirveye erişilmeden önceki dönem ile zirveden sonraki dönemde o enerji kaynağının endüstrisinde çok büyük değişiklikler olmaktadır. Kömür çağında, kömürün üretim zirvesine 1913 yılında erişildiğini biliyoruz. Zirveyi geçtikten hemen sonra başlayan 1914-1945 arasındaki dönemin ne kadar zor geçtiğini de hatırlıyoruz. Zirve sonrasındaki dönemin temel özelliklerinden bir Hubbert Eğrisi ENERJi DÜNYASI ARALIK 2007 37
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=