ABD, Albay Drake tarafından Pennsylvania'da açılan dünyanın ilk modern petrol kuyusunun açıldığı 1859 yılından beri petrol endüstrisindeki üstünlüğünü sürdürmektedir. Petrole hakimiyeti giderek artan ABD petrolde artık tartışmasız liderdir. Üretimde ikinci sıradaki ülke ise Rusya'dır, o da dünya üretiminin yaklaşık yüzde 20'sini gerçekleştirmektedir. Bu iki ülkenin üretimi yüzde 80-85'i bulmaktadır. Diğer ülkeler de geriye kalan yüzde 15-20'yi üretmektedir. Tabloda gördüğünüz gibi (bkz. syf 38) ilk 1 O ülke listesinde Avrupa ülkelerinden sadece Almanya var, o da onuncu sırada ve üretimde katkısı yüzde 1 'in neredeyse üçte biri kadar. İngiltere ise listede hiç yok. İşte böyle bir ortamda ti.im donanmanızı petrolle çalıştırmaya başlıyorsunuz. Ne yapacaksınız? Önce Osmanlı İmparatorluğu'ndaki petrolleri ele geçirmeye çalışacaksınız, daha sonra da İran'dan imtiyaz alan İngiliz APOC'u. Churchill'in Son Hamleleri: TPC ve APOC Almanların Bağdat Demiryolu projesi vasıtasıyla ele geçirmeyi başaramadıkları Osmanlı'daki petrol için 1910 yılında Turkish Petroleum Company (TPC) adıyla kuruluyor. Bu şirketi kuran da, uluslararası petrol sanayinin gelişmesinde önemli rol oynamış ve uluslararası siyası ilişkilerde de 40 ENERJi DÜNYASI ARALIK 2007 etkili olmuş Ermeni asıllı Osmanlı vatandaşı olan Kalust Sark.is Gi.ilbenkyan. Churchill'in tarihı kararını verdiği 1913 yılında, bu şirketin yarısı APOC'e veriliyor, geri kalan yarısı da Shell ve Deutsche Bank arasında paylaştırılıyor. Onların hissesinden alınan yüzde 2,5 yani toplam yüzde 5 hisse de TPC'nin kurucusu Gi.ilbenkyan'a bağış olarak veriliyor. Kendisi, meşhur Bay Yüzde Beş (Mr.Five Percent) lakabını da buradan alıyor. 1914'de de APOC'da benzer bir operasyon yapılıyor. 20 Mayıs'ta şirket hisselerinin yüzde 52,5'i 2,2 milyon sterline İngiliz Devleti'ne satılıyor. İngiliz Parlamentosu da 17 Haziran'da bu satışı onaylıyor. 14 Temmuz'da da APOC'un yüzde 25 hissesi bankalarda halka açılıyor. Böylece I. Dünya Savaşı'nın başlangıcı olarak kabul ettiğimiz Saraybosna suikastından tam 11 gün önce, İngiltere İran'daki şirketin hisselerini de ele geçiriyor. Artık sıra Osmanlı İmparatorluğu'nun parçalanıp TPC vasıtasıyla onun petrolünü de ele geçirmeye geliyor. İngiliz Donanması'na kömür ve petrolle çalışan gemilerin tonajlarında 1914-1918 arasındaki savaş yıllarındaki değişikliğe baktığınızda, Churchill'in başarısı açıkça görülmektedir. 1914 yılında kömürle çalışan gemilerin tonajı petrolle çalışanlarınkinden üç katından daha fazla iken, bu ikisi 1917 yılında eşitleniyor. Daha sonra da petrolle çalışanlar kömürle çalışanları geçiyor. Daha sonraki olayları hepiniz yakından biliyorsunuz. 1923 yılında Lozan Anlaşması imzalanıyor ve Lozan'daki görüşmelerin temellerinden birini petrol meselesi oluşturuyor. Ama sorun burada da çözülemiyor ve Milletler Cemiyeti'ne havale ediliyor. Sorun ancak 6 yıl sonra 1926'da, Irak ile sınırları belirleyen Ankara Anlaşması'yla çözüme kavuşuyor. Irak'taki ilk petrol keşfi ise 1927'de Baba Gürgür'da yapılıyor. 1928'de imzalanan Kırmızı Hat Anlaşması'yla da ortalık iyice sakinleşiyor. Görüldüğü gibi, büyük ihtimalle Osmanlı'yı parçalayarak Musul'daki petrollerin üretilmesi amacıyla 1914 yılında başlayan sıcak savaştan tam 13 yıl sonra burada petrol kuyusu deliniyor. Yani mücadele sıcak savaştan sonra 9 yıl daha masada devam ediyor. OSMANU'DA 1 .._,,,,., Kfflnırrıoı Buraya kadar özetlediğim tarihsel süreci Osrnanlı'da Neft ve Petrol adlı kitabımda çok daha ayrıntılı anlatıyorum. Daha fazla bilgi için 2006 Sedat Simavi Sosyal Bilimler Ödülü ile Türkiye Petrol Jeologları Derneği tarafından ilk kez 2007'de verilen Cevat Eyüp Taşman Ödi.ili.i'nü alan kitaba başvurabilirsiniz. Onun için ben daha fazla uzatmadan II. Dünya Savaşı sonrasına geçeceğim. Yani, 1945'ten sonra dünya petrol tüketimi kömür tüketimini geçtiğinden, artık Petrol Çağı'nın enerji güvenliğine değineceğim. ■ ,:. Yazpııızın devamıııı 59. sayımızda okt(Yabilirsiııiz.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=