Tarafların birbirlerini yeterince tanımaması, uyuşmazlıkları çözecek uluslar üstü mahkemelerin olmaması ve uluslararası ticaret hukukuna hakim kişilerin yeterince bulunmaması milietlerarası tahkimi başlı başına bir sektör haline getirmiştir. Tahkim Kavramı Ticari ilişkilerden kaynaklanan uyuşmazlıkların çözümünde üç temel metot söz konusudur. En yaygın olarak bilinen uyuşmazlıkların yargı yolu ile çözülmesidir. Bir diğeri ise, uzlaşarma metodudur. Son olarak ise, milletlerarası ticari ilişkilerden doğan uyuşmazlıklarda önemi gittikçe artan tahkim yargılaması metodudur. Global ticaretin aktörleri için en önemli husus, uyuşmazlıkların en kısa zamanda ve hakkaniyete en yakın şekilde çözülmesidir. Dolayısıyla özellikle milletlerarası ticarette, alternatif bir uyuşmazlık çözüm yöntemi olan tahkim tercih edilmektedir. İngilizcesi "arbitration", fransızcası ise "l'arbitrage" olan tahkim, kanunun menetmediği konularda taraflar arasında doğmuş veya doğması muhtemel anlaşmazlığın; bir akit veya kanun hükmü uyarınca, devlet yargısına başvurulmadan, taraflarca, kanunla doğrudan doğruya seçilmiş olan veya kanunun yetki tanıdığı şahıs ya da mercilerce tayin edilmiş bulunan kişiler aracılığı ile çözülmesidir. Tarafların isteklerine tanınan özerklikten dolayı, taraflar yapacakları bir tahkim sözleşmesiyle veya asil sözleşmeye koyacakları kayıt ile ileride doğabilecek olan bir hukuki anlaşmazlığı, kendi belirledikleri kurallar çerçevesinde ve yine kendi seçtikleri hakem mahkemesine götürme konusunda anlaşabilmektedirler. Ancak böyle bir anlaşmanın fonksiyonel olabilmesi ve tarafların arzularına göre sonuç verebilmesi; verilen hakem kararlarının tanınması ve tenfiz edilebilme kabiliyetine sahip olması, öncelikle iptal kararı verilmemesi ve tenfiz isteminin reddini getirecek sebeplerden arındırılmış nitelikte olmasına bağlıdır. Ülke ekonomilerin.in dış ticarete ve yabancı sermayedeki harekete bağlı olarak değişim göstermesi tahkimin özel sektör temsilcileri tarafından tanınıp anlaşılmasını gerekli kılmıştır. Bunun yanısıra, uluslararası tahkim mekanizmasında yalnızca gerçek veya tüzel kişiler değil, aynı zamanda devletler de taraf olabilmekte ve lehlerine yahut aleyhlerine kararlar alınabilmektedir. Tahkim sisteminin onu ayrıcalıklı kılan en büyük özelliği kendine has kuralları ve felsefesi olmasıdır. Devlet mahkemeleri gibi işlememektedir. Örneğin, taraflar hakemleri seçer, görevlerini belirler ve ücretlerini öderler. Tahkimin Avantajları ■ Gizlilik: Rakiplerin veya medyanın haber dar olmaması ■ Hız: Devlet mahkemelerine kıyasla daha çabuk sonuçlanması ■ Anlaşmazlığın bilirkişiler tarafından değerlendirilmesi ■ Uluslararası tanıma ve tenfiz kolaylığı (NY Konvansiyonu 1958) ■ Tüm tarafların rızası ile başlatılan bir prosedür olması Elbette her uyuşmazlık çözüm yolunda olduğu gibi tahkimin de bir takım dezavantajları bulunmaktadır. Bu dezavantajların başlıcaları şunlardır: ■ Pahalılık ■ Tenfiz zorunluluğu ■ Anlaşma yapılmamışsa temyiz hakkının olmayışı ■ Kimi zaman uzun sürmesi Türkiye Enerji Pazarı ve Tahkim Tüm dünyada olduğu gibi tahkim, Türk yargı sisteminde de kabul gören bir müessesedir. Milietlerarası tahkim alanında Türkiye önemli düzenlemeler yapmış ve bununla ilgili önemli çok taraflı sözleşmeleri imzalamıştır. ■ 21 Haziran 2001 taril-ıinde milletlerarası Tahkim Kanunu'nu kabul ederek, ülkede cereyan edecek uluslararası tahkim prosedürünü düzenleyen normlarda bir kanun ortaya çıkmıştır. Bununla beraber, Türkiye, yabancı hakem kararlarının tanınması için hazırlanan birçok uluslararası konvansiyona da taraftır. Bunlara en güncel örnek olarak, 29 Ocak 2008 tarihinde İTO ile Milano Ulusal ve Uluslararası Tahkim Odası arasında imzalanan işbirliği anlaşması (Akdeniz Projesi) verilebilir. ■ Akdeniz Projesi, düşük maliretle hızlı uygulanabilirliği ile çekici olan tahkimin Akdeı-ıiz ülkeleri arasındaki ticari uyuşmazlıklarda uygulanması ve Milano'yı.ı gerçek bir tahkim merkezi haline getirmek için yaratılmıştır. 14. ICCI Uluslararası Enerji ve Çevre Konferansı'nda bildiri olarak sunulan bu makalenin 2. bölümünü gelecek sayımızda okuyabilirsiniz. ENERJi DÜNYASI TEMMUZ-A<lUSTOS2008 59
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=