Sunuş ■ ÖzkanAĞIŞ Türkiye Kojenerasyon Derneği Yönetim Kurulu Başkanı ozkan.agis@enerko.com.tr Dünyayı saran ve sarsan finans krizi, Amerika'dan başlayarak, Hükümetlerin almış olduğu kurtarma veya destek kararlarıyla daha çok derinleşmeden, bir yerlerde duracak gibi görünüyor. Kriz kasırga gibi geldi. Amerika kasırgalara alışık olduğu için, kurtarma önlemleri ilk önce orada alındı. Amerikan Hükümeti, önlemleri almak için Temsilciler Meclisi ve Senato'ya karşı olağanüstü bir savaş verirken Avrupa ülkeleri, böyle kasırgalara alışık olmadığı için önce umursamaz davrandı. Kasırga, Avrupa sahillerine ulaşınca ela, şiddetini anladı ve Hükümetler, kendi Bankalarını ve diğer Finans Kuruluşlarını kurtarmak için adeta birbirleriyle yarışa girdiler. Şimdi, krizde oluşan hasarların onarılma (recovery) devri başladı. Hükümetlerin Finans kuruluşlarına sağlayacağı büyük destekle (toplam 2,5 trilyon dolar) toparlanma süresinin fazla uzun olmayacağını düşünüyoruz. Türkiye Bu Krizin Neresinde? Dünyayı etkisi altına alan bu büyük kasırgayı, Türkiye'nin hiç zarar görmeden atlatması mümkün değil. Zira Yatırım Kredilerinin ya da sermayesinin büyük bir kısmı dışarıdan geliyor. Global krizin Türkiye üzerinde neler yapabileceği birkaç doktora tezini besleyecek malzeme yaratır. Biz bugün global krizin Türkiye'de Enerji yatırımlarına etkisini analiz etmeye çalışacağız. Enerji Yatırımları Niçin Bugünlere Kaldı? Doğal gaz zamlarının sağnak şeklinde gelmeye başladığı 2004 martından itibaren, enerji ile ilgili bütün konferans, sempozyum ve forumlarda , elektriğe de aynı oranda zam yapılması gerektiğini, zam yapılmazsa, bırakın yenilerin kurulmasını, eskilerin de kapanmasına neden olacağımızı haykırdım durdum. Ben bunları söylerken, Sayın Enerji Bakanımız da, zam yapmamak.la bu memlekete milyarlarca dolar kazandırdığını her ortamda tekrarladı durdu. O günlerde yerli ve yabancı finans kuruluşları yatırım kredisi vermek için yatırımcının ayağına gelirlerdi. Yatırım için o günlerde tek bir şeye ihtiyacımız vardı o ela yatırım ortamının yatırımcıya güven vermesi. Gazın m3 fiyatı 16 cent'ten 27 cent'e 2 ENERJi DÜNYASI EKIM2ooa Global Finans Krizi Türkiye'de Enerji Yatırımlarını Etkiler mi? çıkırnştı. Bu artış elektrik üretim maliyetini %44 arttırıyordu. Elektrik Ü-recim maliyeti 6,0 cent/kWh'clan, 8,6 cent/kWlı'a yükselmişti. Dağıtım ve iletim paylarını ilave ettiğimizde, elektriğin tüketim barasında teslim fiyatı 1O cent/kwh'clan fazla oluyordu. Serbest tüketici o tarihte TEDAŞ'tan elektriği 8,9 cent/kWh'clan alıyordu. Barasında 8,9 cent/kWh fiyatla hazır TEDAŞ elektriği varken, serbest tüketici 10,0 cent/ kWh fiyatla, Otoprodüktör elektriğini niye alsın? Yatırımcıya güven vermeyen bu ortam senelerce böyle devam etti. Allahtan, 01 ağustos 2006'da Dengeleme ve Mali Uzlaştırma Yönetmeliği uygulamaya konuldu ela hiç olmazsa arzın talebi karşılamakta zorlandığı dönemlerde, TEIAŞ'ın PMUM piyasasında oluşan yüksek fiyatların cazibesi ile, yastık altındaki tüm Üretim Tesisleri kapasitelerinin en son kw'ına kadar üretime sokulması sağlandı. PMUM uygulamasııun başlatıldığı 01 ağustos 2006'clan itibaren EPDK'ya yaklaşık 20.000 M\V'lık yeni lisans başvurusu oldu ve bazıları ela kurulmaya başlandı. Erken başlayanlar, rahat ortamda kredisini ele buldu ve inşaata ela başladı. Biraz gecikenler kasırgaya yakalandı. Şimdi Ne Olacak? Yazıma başlamadan önce, Türkiye'cle Enerji Yatırımları ile, Otoprodüktörlerle, EPDK yetkilileri ile, General Elektrik ve Siemens gibi gaz türbini imalatçıları ile ve büyük motor üreticileriyle görüştüm. Dünya ölçeğinde ekonomik kriz, yapılmakta olanları değil, yeni planlananları etkiliyor. Yapılmakta olanların finans sorunu önceden çözülmüş olduğu için aynen devam ediyor. Yeni yatırım yapmak isteyenler oturmuş düşünüyor. Çünkü her şeyden önce elektrikte talep daralması var. Talep daralması piyasa fiyatlarını aşağı çekiyor. Aynen petrolde olduğu gibi. Bu yüzden ekipman üreticileri daha az sipariş alıyorlar. Türkiye'ye gelince, tespitlerimiz şöyle: ■ Elektrikte, yaz aylarına nazaran talep daralması var. Bu büyük ölüde kliına.ların durdurulmasından kaynaklanıyor.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=