Makale ■ Enerji Teknolojileri Hız Kontrolünde Manyetik Teknolojisi* Çeviren: Tolga KONUK Mekanik Mühendisi Günümüzün zorlu ekonomik şartlarında yaygın olan düşük marjlar yöneticileri maliyetleri düşürmek için yenilikçi yollar aramaya mecbur kılmaktadır. Sürekli olarak tırmanan enerji maliyetleri karşısında tüketimi düşürmek net olarak daha yüksek önem ve öncelik almaktadır. Aynı zamanda ti.im endüstriyel ekipmanlardaki proses kontrolünde hassasiyetin, verimin artırılması ve ekipmanın toplam ömrü boyunca bakım, yenilenme maliyetlerin.in azaltılması gibi tüm unsurlar eşit önem taşımaya başlamıştır. Hemen bütün endüstri dallarında hava akıım, akışkanların ve diğer materyal akışının kontrolü hem kalite hem de maliyet düşürülmesi yönünden kritik bir noktaya gelmektedir. Proses kontrolü geleneksel olarak vana, damper ve kasnak gibi kısma yavaşlatma prensipleriyle çalışan sistemlerle başarılmaktadır. Bu tip sistemlerin motorların tam güçte çalışırken akımı kısma yöntemiyle kontrol yapmaları nedeniyle verimsiz oldukları bilinmektedir. Bu metot tam gaz giden bir aracın hızının sürekli olarak frene basılarak kontrol edilmesine eşdeğerdir. Enerjiyi mümkün olan en iyi verimle kullanma ihtiyacı luz sürücülerin.in tasarlanıp geliştirilmelerine sebep olmuşrur. Yük koşullarının çalışma süresi boyunca değiştiği pompa, fan ve blower gibi tipik endüstriyel uygulamalarda hız değiştiriciler değişken akış kontrolü sağlayarak motorun enerji tüketimini azaltmaktadırlar. Günümüzde en yaygın olarak kul- !anılan hız sürücü tipi frekans konvertörlerid.ir. 80'li yılların ortalar111da pazara tanıtılmalarından bugüne belirgin enerji kazanımı sağlayarak pazarda kabul edilmiş ve çok geniş bir sahayı kaplamışlardır. Frekans konvertörleri birçok motor uygulamasında uygun bir seçim olmaya devam ederken özellikle de 20 Hp ve altındaki motor güçlerinde oldukça düşük yatırım maliyetleri de sunabilmektedirler. Ancak endüstride kullanılan elektriğin %85' i 20 Hp den büyük motorlarca tüketilmektedir. Büyük motorların hız sürücüsü pazarında payı küçük olmas111a karşın enerji kazanımındaki yerleri oldukça büyüktür. Ancak yüksek güçlü motorlardaki uygulamalarda frekans konvertörlerinin yatırım maliyetleri verimli olmayabilir ve karmaşıklıkları, güvenilirlikleri, yüksek montaj ve bakım maliyetleri, yaydıkları harmonikler ve elektrik kalitesindeki salınımları gibi nedenlerle enerjiden yapılan kazanımlar çabucak akıp gidebilmektedir. Verimsiz konvansiyonel proses ve akış kontrol metotları ve elektronik frekans konvertörlerine alternatif olan daha verimli diğer bir teknoloji ise Boron, Demir ve Neom.idyum alaşımlı sabit doğal ımknatıslarla, arada fiziksel bir bağlantı olmaksız111, ince bir hava boşluğunun üzerinden tork aktarımını gerçekleştiren manyetik hız sürücüleridir. Hız sürücülerinin bakır iletkenli ve mıknatıslı takımları arasındaki bağıl hareket bir manyetik alan oluşturarak motorun ürettiği torku hava boşluğu üzerinden sürücünün yük taraf111a iletir. Hava boşluğunun genişliğinde yapılacak değişmeler sürücü içindeki manyetik güçleri etkileme yoluyla devamlı kontrol edilebilen değişken bir çıkış hızı elde edilmesini sağlar. Bu prensip yumuşak kalkış dahil olmak üzere hassas ve verimli hız kontrolü ve optimum performans elde edilmesini gerçekleştirir. Bir diğer yönden fiziksel bağlantıyı ortadan kaldırması özelliği ile manyetik luz sürücüleri mil ayarındaki kaçmaları da tolere eder ve ek olarak vibrasyondan kaynaklanan masraflı ekipman aşınmalaENERJi DÜNYASI OCAK· ŞUBAT 2009 61
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=