Krizin Türk Enerji Sektörüne Yansımaları Enerji sektörünün sermaye odaklı olmasından dolayı finans konusuna duyarlı bir sektördür. Kriz, dünya piyasalarında likidite miktarını küçülttü ve risk faktörünü ise yükseltti. Krizin de finans sektöründe başladığı göz önüne alındığında enerji sektörü de ilk etkilenen sektörlerden biri olmaktadır. Ancak şuanda ülkemizde diğer sektörlere nazaran en az etkilenen sektör enerji sektörü olmuştur diyebiliriz. Birçok yatırımcı yatırımlarını erteleme kararı almasına rağmen bazı yatırımcılar da krize rağmen enerji sektörünü hale gelecek vaat eden bir sektör olarak görmüş, yatırımlarına devam etmiş ve öyle ki, sadece bir yatırımcı aynı gün içerisinde 1,1 Nlilyar Dolarlık enerji yatırımlarının temellerini atmış ardından 1,2 1vfilyar Dolarlık özelleştirme ihalesini devralmıştır. 2009 Yılı Yatırım Prograrru'na göre devletin enerji sektörüne ayırdığı yatırım miktarı 2,8 1ılilyar Llra olmasına karşın 2008 sonu itibariyle özel sektörün elinde 20 milyar doların üzerinde devam etmekte olan bir portföy olduğu belirtilmektedir. Küresel kriz ortamında elektrik üreticilerine uzun vadede kontrat imkanı sağlamak amacıyla 2009-2012 dönemini kapsayacak ikili kontrat dönemi başlatılıyor. Küresel ekonomik krizin enerji sektörüne etkisi enerji yatırımlarında yavaşlama, elektrik üretiminde ve tüketiminde görülen azalma olarak 3 ana başlıkta toplanabilir. Bunlara ek olarak krizin olumlu veya olumsuz etkileri şöyle sıralanabilir. Kriz enerji sektöründe, ■ Elektrik tüketiminin düşmesine, (2006 artış; % 8.6, 2007 artış; % 8.8, 2008 artış; % 4.2) ■ Enerji tüketimi düştüğünden % 70 oranında dışa bağımlı olduğumuz enerjinin ithalatının azalmasına ve birim maliyetlerin düşmesine, 44 ENERJi OÜNYASI MART2009 ■ Elektrik tüketimi düştüğünden enerji ithalatının azalmasına, ■ Enerji fiyatlarının düşmesi sonucu enerjiye ödenen ücretin ve dolaylı olarak da cari açığın azalmasına, ■ Petrol fiyatının düşmesine, krize geç tepki veren ve geç çıkacak olan doğalgaz fiyatının önümüzdeki aylarda aşağı inmesine (2008 ilk çeyreğinde Türkiye, 509 $/107 Kcal bazında), ■ Türkiye elektrik sisteminde güç yedeği bakımından rahatlama olmasına (arz sıkıntısının ötelenmesine), ■ Elektrikte piyasa fiyatlarını aşağı çeken mevcut talep daralmasının özel sektör için olumsuz, kamu için olumlu bir gelişmenin ortaya çıkmasına, ■ Kamunun piyasadan daha az ve ucuza elektrik alabilmesine, ■ Doğalgaz tüketiminin düşmesine (2007; 35,41\{ilyar m3, 2008; 37 Milyar m3, 2009t ; 35 J\;!ilyar m3), (petrol fiyatının yüksek seyretmesi sonucu yapılan zamlar da etkili olmuştur) ■ PMUM'da aşağı doğru bir hareket başlamasıyla bazı özel sektör santrallerinin (özellikle doğalgaz) gündüz 16 saat çalıştırılması ve gece durdurulmasına bazılarının ise sadece akşam puantında çalıştırılmasına, ■ PMUM'daki düşük fiyatların çevresel verimliliğin artmasına katkı sağlamasına, ■ Otoprodüktörler ve elektrik üreticileri TETAŞ'a sattıkları elektriğin parasını alamadıkları için krizle birlikte daha da sıkışmalarına, (ödemeler 3-4 ay geriden gelmektedir) ■ Özelleştirmelerin ertelenmesine (kriz öncesi ihalesi tamamlananlar hariç), ■ Yatırım ihtiyacı gündemdeki yerini kaybetmesine veya yatırım ortamının yok olmasına, ■ Likidite sıkıntısından dolayı enerji yatırımlarının ya iptal edilmesi veyahut da ertelenmesi (kriz öncesi yapılan anlaşmalar hariç), ■ Kriz öncesi enerji sıkışıklığından faydalanmak isteyen bazı enerji yatırımcılarının krizle birlikte enerjilerinin kesilmesine, ancak petrol ve enerji kaynaklarının fiyatlarının düşmesiyle de enerji yatırımlarına fırsat sunmasına, ■ Finans kuruluşlarının yatırım kredisi verme yarışının sona ermesine, ■ Rekabet üstünlüğü yüksek olan santrallere yönelimin başlamasına, ■ Satın alma garantili ihalelerin önünün açılmasına, ■ Gaz motoru piyasasının hareketlenmesine, ■ Petrol fiyatlarında 2008 yılında hem tavan (147 $) lıem de taban (35 $) seviyelerinde rekor kırılmasına, ■ İlk etapta petrol fiyatlarının artmasıyla YEK'e olan talebin artmasına ardından petrol fiyatlarındaki düşüş ile de YEK'in cazibesini yitirmesine, ■ Enerji sektöründe alınması gereken tedbirlerin sayısının artmasına, ■ Dördüncü ekonomik paket ile sanayi)d canlandırmak amacıyla üç ay boyunca elektrik fiyatlarında mevcut gece tarifesinin hafta sonu ve resmi tatillerde de kullanılması kararı alınmasına (aradaki farkı kim karştlayacak?), ■ Sanayi üretiminin, ihracat-ithalatın ve ekonomik büyüme oranlarının düşmesiyle elektrik tüketiminin azalmasına, ■ Enerji ekipmanları sanayisinin olumsuz etkilenmesine, ■ Enerji verimliliğine verilen önemin artmasına hatta enerji verimliliğinin bir arz kaynağı olarak görülmesine, ■ Barajlarda daha fazla su birilı::mesine, ■ CO 2 salınımının azalmasına, ■ Vb pek çok olumlu ve olumsuz etkilere neden olmuştur. Yukarıda bahsi geçen etkiler gerçekleşmiş ve/veya gerçekleşmekte olan etkilerdir. Kriz ortamında her an her şey değişiklik gösterebildiğinden devam eden süreçte bilgiler çok çabuk eskimektedir. Dolayısıyla bugünün doğruları, verileri yarının yanlışları olabilmektedir. Yukarıdaki etkilerin bazılarını biraz daha açarak değinelim.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=