Kriz öncesi enerji sıkışıklığından faydalanmak isteyen bazı enerji yatırımcıların krizle birlikte enerjileri kesilmiştir. Ancak petrol ve enerji kaynaklarının fiyatlarımn düşmesiyle de enerji yatırımlarına fırsat sunulmuştur. Bununla birlikte finans kuruluşlarının yatu:ım kredisi verme yarışı sona erdiğinden bu fırsat değerlendirilememektedir. Krizde Enerji Özelleştirmeleri Elektrik dağıtım özelleştirmelerinde krize rağmen sevindirici gelişmeler olmuştur. Türkiye elektrik dağıtımının yüzde 98'inin kamunun elinde ve özel sektörün (Kayseri ve Civarı Elektrik TAŞ.) payı sadece % 2 iken kriz döneminde 24 şehri içeren 4 bölgenin (Başkent, Sakarya, Menderes ve Aras) özelleştirilmesinin tamamlanmasıyla birlikte elektrik dağıtımımn yaklaşık % 25'inin özel sektöre geçmiştir. Bu ihaleleri kazanan şirketlerin yabancı ortaklarıyla elektrik dağıtım ve üretim sektörlerinde toplamda 1 O J\ılilyar Dolara yakın bir yatırım yapmayı hedeflemektedir. Dolayısıyla kriz, dağıtım bölgesi özelleştirmelerini etkilememiş görünmektedir. Enerji sektöründe 1985 yılından beri 36 Milyar Dolarlık özelleştirme işlemi gerçekleştirilmiştir. Bunun 6,2 J\ıWyar Dolarlık kısmı 2008 yılında gerçekleştirildi. Krizde Enerji Fiyatları İthal faturasının büyümesinde enerji önemli bir yere sahiptir. Petroldeki fiyat artışı, 2008'deki ithal faturasını hızla yukarılara tırmandırdı. Enerji faturasındaki bu artı yük, dış ticaret açığını ve sonuç itibariyle cari açığı büyüttü. Türkiye'nin 2008'in dış ticaret açığının yarıdan fazlası enerjiden kaynaklandı. Türkiye, 2009-2023 yılları arasında sadece ham petrole 600 J\ıWyar Dolar ödeyeceği tahmin edilmektedir. Krizde enerji fiyatlarındaki dalgalanma TÜFE'yi etkilemiştir. 2008 yılı içerisinde petrol fiyatlarındaki yukarı yönlü ve aşağı yönlü ani dalga- $ -Yıllar 140 -+---....>..· -Aylar (son 12 ay) 120 t--------;;�--�'°"----= ® �.:..:.._�.:..:.._====--- o +--.-----,-----.--,-----.--,--�-�-�-------- '96 '97 '98 '99 '00 '01 '02 '03 '04 '05 '06 '07 '08 '09 1 Şu Mart Ni May Haz Tem Ağu Eyi Eki Kas Ara Oca Şu MartI Tablo 3. Ekonomik krizin petrol üzerindeki etkisi 161. !anmalar, dünya enerji sektörünün ana gündemlerinden birini oluşturmuştm. Sektördeki reel ve spekülatif gelişmeler nedeniyle petrol fiyatları hem en yüksek hem en düşük tarihi değerlere ulaşmıştır. Ekonomik krizin petrol üzerindeki etkisi aşağıdaki grafikte açtkça görülınektedir. Petroldeki düşük fiyat devam ettiği takdirde yılda 50-60 : Milyar Dolar civarında enerji faturası ödeyen, tükettiği doğal gazın yaklaşık yüzde 98'ini ithal eden ve 225 milyon varil petrol ithal eden Ti.irkiye'nin (tüketilen petrolün yaklaşık yüzde 92'si) petrol faturasında bir azalma görülecektir. Bu azalma ülke ekonomisine önemli bir rahatlama getirse de, sanayide üretimin düşüşe geçmiş olmasıyla çok da olumlu yansıma beklenmemelidir. Ancak petrolün varil başına 1 Dolarlık artışı yıllık yaklaşık 170 J\ıWyon Dolar ek yük getirdiği düşünüldüğünde petroldeki eli.işi.işteki fayda azımsanmayacaktır. Öte yandan Kanada, ABD, Suudi Arabistan, Latin Amerika gibi ülkeler petrol sahalarını geliştirme çalışmalarını ertelemektedir. Bu ela petrol tüketiminin tekrar yükselişe geçtiğinde arz yetersizliği oluşacağı anlamına gelmektedir. Krizde Enerji Kaynakları EÜAŞ'nin 2005 verilerine göre doğalgaza dayalı kurulu güç elektrik üreciminin % 35,5'ini karşılamış, 2008'de ise bu oran% 50 civarında olmuştur. 2008 Eylül ayında ise doğalgazla elektrik üretimi% 51,4 iken 2009 Ocak ayında % 48,2 olarak gerçekleşmiştir. Türk elektrik sisteminde bu denli paya sah.ip doğalgazın kriz ile birlikte tüketim oranı di.işmi.iş dolayısıyla üretim sektörü olumsuz etkilenmiştir. Tül�etimdeki eli.işi.işe 2008 yılında yapılan yaklaşık % 75 zam da etki etıniş ve yapılan her zam otomatik olarak elektrik zamlarına da yansımıştır. Doğalgaz ti.iketiıni, 2007 yılında 35,4 milyar 1113 iken 2008 yılında 37 J\ıWyar m3 olarak gerçekleşmiş ve 2009 yılında ise 35 Milyar m3 olarak talmıin edilmektedir. Elektrik üretiminde oldukça geri planda kalan hidroelektriğin payı % 14,6'e (Ocak 2009) ve linyitin payı % 22,8'e (Ocak 2009) ulaşarak kriz döneminde artınıştır. Petrol fiyatlarının yüksek seyretmesiyle rüzgar enerjisi sektörü 2007-2008 yıllarında yüksek oranlı büyüme gerçekleştirdi. Ancak Petrol fiyatlarının düşmesiyle ilgi azalmakta lakin bu geçici bir süreç olarak görülmektedir. Kurulu rüzgar gücü bakımından 467 ı\IW gücüyle dünya on birincisi konumuna ulaşmıştır. Bu bağlamda rüzgara dayalı santraller ile güneş enerjisinden azami ölçüde yararlanmak konusunda gerekli yasal ve teknik altyapı oluştunılmuş ve bu alanda özel sektör yatırımlarının ENERJİ DÜNYASI MART2009 47
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=