bir eğitim almış ekibi olan veya daha önce benzer bir projeyi ayağa kaldırımş bir yatırımcı ile sadece lisans almış ve farklı sektörde kı-edisi/teminatı olan yatırımcı bir tutulmalı. Hem yatırımcı tarafında hem finansör tarafında spesyalizasyonun değeri ortaya çıkmalı. Enerji sektöründe bulunan firmaların finansman temininde dikkat etmesi gereken hususlar nelerdir? Enerji sektörü firmaları yurtdışı örnekleri çok detaylı incelemeli. Bu sektör ülkemizde daha çok genç. Hem yatırımcı toy hem de finansör deneyimsiz. Her yatırımın güneşli günleri olduğu kadar kasvetli günleri de olur. Kasvetli günlerde ya yatırımcı/ sponsor tecrübeli olup toy finansöri.i rahatlatabilıneli ya da sektörde deneyimli, çok proje yapmış finansör toy yatırımcının hata alanlarını kapatmalı ve yanlış zamanda kasvete keder katmamalı, hatta tam tersine, sektörü iyi "forecast" ederek önceden gevşetici önlemler getirebilmeli. İki taraf da deneyimsiz olduğunda az yüzme bilen iki kişinin birbirini boğması gibi en ufak bir çalkantıda züccaciye dükkanındaki fil gibi hareket ederler. Özetle, en önemli dikkat edilmesi gereken husus, bugi.inli.ik parayı bulma değil uzun dönemde projenin önünü açacak, projeye değer katacak "finansal ortağın" bulunmasıdır. Yatırımcılar, finansmanı görüştükleri kurumların bu sektördeki deneyimlerini, referanslarını iyi araştırmalı. Çok defa yatırımcıların ciddi olmayan kişi ve şirketlerle vakit kaybettiğini görüyoruz. Bu da esasen yine de sevindirici; yatırımcılarımız finansmanın nasıl yapılamayacağını öğreniyorlar. Ama nasıl olamayacağının yolu çok, her birini denemek çok yıpratıcı olur. Yatırımcılarımız projelerini akredite edecek stratejik bir ortakla işbirliği yapmalı ve kendisi deneyim kazanana kadar finansöre ayak uydurmalı, çi.inki.i finansör projenin başarısını yatırımcıdan daha da fazla istemektedir. Diğer bi.iyi.ik bir olumlu etken, deneyimli, kuvvetli bir EPC firmasının projeye dahil edilmesi, teminat verebilmesidir. Böylelikle, yatırımcı üzerindeki risklerin bir kısmı azaltılmış olur. Enerji sektöründe bulunan firmaların finansman temininde dikkat etmesi gereken hususlar nelerdir? Enerji pazarımızın "sature"olmaması beraberinde volatiliteyi getiriyor, bu da deneyimli yatırımcılar için yüksek kazançların sinyalini veriyor. Eğer kürsü arkasında değil de sahada sektörün önde gelenleri ile birlikte, tal-vim başında kararlar alınır ve alınan kararlar uzun dönemli bir projeksiyonla duyurulur ve de duyurulduğu şekilde adım adım uygulamaya koyulursa bu sektör de diğer başarılı örneklerin arasında yerini alacaktır. ı'viesela, yine uzun bir müddettir taban fiyatının artırılması ki.irsi.ilerde, basında konuşuluyor. Madem uygulamanın başladığından beri bu kadar kısa zamanda fiyat artırılabilecekti, neden baştan yüksek açıklanmadı. Açıklanan fiyatı yeterli bulmayıp kaynaklarını başka pazarlara bağlayan yatırımcıya bu bir haksızlıktır. Proje tadilatına izin verilmiyordu; şimdi tadilat izni konuşuluyor. 'Bir lisans alalım da, icabına sonra bakarız' mantalitesine yine prim verilmiş olınuyor mu; baştan kaynak ayırıp, iyi proje yapana köstek olmuyor mu? Güven tesis edecek uygulamalar yapılı11azsa finansör yine de gelir ama Arnaud Mora i\Iora Associates Başkanı primini ti.im sektör dolayısıyla, ti.im i.ilke öder. Jeotermal ve güneş kaynaklı enerji üretiminde bi.iyi.ik potansiyel görüyoruz. Bu tekı1olojiler hala pahalı olduğundan özel teşvik uygulaması gerektiğini savunuyoruz. Enerji sektöründe bulunan firmaların finansman temininde dikkat etmesi gereken hususlar nelerdir? Global kı-ize rağmen Ti.irkiye'de iyi atılımların olacağına inanıyoruz ama yine de ti.im zengin kaynaklara rağmen hem hüki.imet tarafından hem de bankacılık sektörü tarafından bu sektöre yatırımın önü tamamen açılmış değildir. Buna rağmen Türkiye şu anda boş bir saha olduğundan çok iştalı kabartıyor ve dikkatle izleniyor. Mütemadi değişiklikler ve belirsizlikler ciddi oyuncuları bu pazardan soğutuyor, aksine telkin etmek de çok zor oluyor, çünkü maalesef olumsuz örnekler fazlaca iz bırakı-ruş. Biz bu pazarı uzun zamandır takip ediyoruz ve Türkiye dışı deneyimlerimizi buraya taşımaya kararlıyız.■ ENERJi DÜNYASI MAYIS-HAZIRAN 2009 61
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=