uzun dönemde azaltabileceğini ön görmüştür. Protokolün, iklimsel değişikliğin ağır yükümlülüklerini gelişmiş ülkelerin omzuna yüklemesi ve bu ülkelere salım yükümlülüklerini yerine geritmeleri için esnek mekanizmalar sunması, zorunlu karbon piyasasının büyüklüği.inün de kısa sürede hatırı sayılır rakamlara ulaşmasını sağladı. Karbon piyasaları; zorunlu karbon piyasaları ve gönüllü karbon piyasaları olarak ikiye ayrılırlar. Zorunlu karbon piyasaları ile kastedilen, Kyoto Protokolü çerçevesinde meydana gelmiş ve bu protokolün mekanizmaları çerçevesinde yürüyen piyasalar kast edilit. Gönüllü Karbon Piyasası ile karbon salım azaltımlarının denetimli Kyoto Protokolü mekanizmalarından bağımsız elde edilmesi kastedilit. Kyoto Protokolü piyasa mekanizmalarının aksine, gönüllü karbon piyasasında zorunlu bir belirleyici 1--.-ı.ıral veya standart yoktur. 3. Gönüllü Karbon Piyasası Gönüllü salım ticaretinin geçmişi 1989 yılına dayanmakla birlikte asıl yükselişini Kyoto Protokolü'ne borçludur. K.yoto Protokolü piyasa mekanizmalarına paralel büyüyen gönüllü karbon piyasası, hem Kyoto Protokolü yüküınlülükleri altında bulunan ülkelerde hem de bunun dışındaki ülkelerde gelişme olanağı bulmaktadır. Sosyal sorumluluk çerçevesinde, küresel iklim değişikliklerine duyarlı şirketlerin, kuruluşların, örgütlerin, bireylerin karbon salımlarını dengeleme kolaylığını sağlamak amacı ile ortaya çıkmış bir pazardır. Gönüllü Karbon Azaltım Projeleri'nden elde edilen Onaylı Salım Azaltım'ları (VERs) gelişmiş kuzey ülkelerindeki firmalar tarafından talep edilmekte ve iklimsel değişiklik bilincinin oluşması ile birlikte bu talep yükseliş sağlamaktadır. İklimsel değişikliklere duyarlı şirketler faaliyetleri esnasında oluşan karbon salımlarııu hesaplayarak (karbon ayak izlerini ölçerek), bu emisyonlarııu azaltmak veya dengelemek amacı ile emisyon azaltımını sağlayan projelerin (yenilenebilir enerji, enerjinin verimli kullanılması, atık yönetimi vb.) üretıniş oldukları karbon azaltım kredilerini satın alarak, karbon nötr haline gelmektedirler. Böylece bu şirketler saldıkları karbondioksit miktarını, başka bir yerde karbondioksit emisyonu yapmayan veya yaptığı karbondioksit miktarııu azaltan projeleri destekleyerek sıfırlamaktadırlar. Bu faaliyetler karbon piyasasını meydana getirmektedir. Küresel iklim değişikliğinin etkileri daha fazla hissedilmeye başlandıkça pek çok firmanın sosyal soruınluluk çerçevesinde karbon dengelemeye gittikleri görülmektedir. Şimdiden HSBC, Deli, Delta, AEP, Google, Pacific Gas & Electric, Yahoo, Nike, Sky, Origin Energy . . .. gibi büyük müşteri potansiyeli olan şirketlerin gönüllü karbon piyasasında karbon salımlarını dengeledikleri görülmektedir. Dengeleme (offset) kavramı, karbon salımlarının azaltılması için uygulanan önlemlere ek olarak gerçekleştirilen ve gönüllü karbon piyasalarında çok iyi bilinen bir mekanizmadır. Dengeleme, bir yerde salınan sera gazının başka bir yerden satın alınarak aynı miktarda sera gazııun önlenmesi ile veya atmosferdeki aynı miktarda sera gazının yutulması/ hapsedilmesi ile nötrleştirilmesidir. Başka bir ifade ile bir firmanın ortaya çıkardığı karbon salımlarına karşılık, aynı miktarda ancak başka bir yerde karbon tasarrufu sağlayan projelerde belgelendirilıniş karbon azaltım sertifikalarının satın alınması olarak açıklanabilir. Gönüllü karbon piyasasııun hacmi, Ecosystem Marketplace ve New Carbon Finance tarafından hazırlanan raporda, 2007-2008 yılları arasında iki kattan daha fazla artış göstermişrit (Haınilton, vd., 2009:7). Gönüllü karbon piyasasında, Kyoto Protokolü mekanizmasında olduğu gibi karbon ticaretin.in kayıt sistemi olmadığı için, bu piyasada yapılan ticaretin hacmini bulmak pek de kolay olmamakla birW,te, Ecosystem Marketplace ve New Carbon Finance 2009 yılı için piyasada faaliyet gösteren danışman firmalar nezdinde topladıkları veriler ile piyasa büyüklüğünü tahmin etmeye çalışmışlardır. Aşağıdaki tabloda gönüllü karbon piyasasının hızla büyüme gösterdiği görülmektedir. 2008'e ait rakan-ılar Chicago İklim Borsası (CCX), tezgah üstü piyasa (OTC) ve diğer borsalardaki verilerinden oluşmaktadır. Gönüllü karbon piyasasının toplam pazar büyüklüğü 2007 yılında 335 milyon ABD dolara iken, 2008 yılında gönüllü karbon pazarı 704 milyon ABD dolarına ulaşmıştır. 2008 yılında gönüllü karbon dengeleme için ortalama birim fiyat, bir önceki seneye göre %20'lik artışla 7,34 ABD dolar/tonCO2 olmuştur. 2008 yılı ortasından itibaren başlayan ekonomik krizden dolayı 2009 yılında karbon birim fiyatı 7,34 ABD dolar/tonCO2 dan 5,2 ABD dolar/tonCOz'a düşmüştür. 4. Türkiye'de Gönüllü Karbon Piyasası Türkiye, Kyoto Protokolü'ne taraf olmadığından, protokolün piyasa mekanizmalarına (CDM,JI) ev sahipliği yapamamaktadır. Fakat 2005 yılından ENERJİ DÜNYASl müL2009 35
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=