Makale ■ AB Ülkelerindeki Elektrik Üretiminde Liberalleşme Süreci ve Türkiye Elektrik Piyasası Elektrik talebin.in ortaya çıktığı yıllardan itibaren elektrik üretimi ile ilgili yatırımlar öncelikle devletler tarafından yapıla gelmiştir. Ancak daha sonra devletlerin yapısına göre elektrik üretimi ya ağırlıklı olarak özel sektör tarafından sürdürülınüş yada devletler tarafından sürdürülınüştür. Liberal ekonomi uygulayan batı ülkelerinde özel sektör ağırlığı olurken kapalı ekonomi uygulayan eski Mehmet BİÇER doğu bloğu ülkelerinde devlet ağırlığı süregelEÜAŞ Genel Müdür Yrd. miştir. Dünyadaki kapalı ekonomi ve devletçilik anlayışlarının sona ermesi üzerine hemen hemen bütün ülkelerde elektrik üretiminde özel sektör yatırımları önemli bir şekilde artmaktadır. 100,0 80,0 60,0 40,0 - 20,0 nirf1-- o.o .. .. .. !? C: ';; "" i " C: ı; 1! ::. o il ·� ;; o IJJ tC: ::, >- Türkiye'de elektriğin ilk kullanılmaya başlandığı 1902 yılından 1980'li yıllara kadar sadece devlet kamu yatırımları aracılığı ile elektrik üretıTiiştir. Elektrik üretim.inde ilk özel sektör girişimleri 1980'1i yıllarda gerçekleşmiş ve 2001 yılında çıkarılan serbest elektrik piyasası kanunu ile bütün özel sektör için elektrik üretim yatırımlarının önü açılmıştır. Makul bir fiyata sürekli güvenilir bir elektrik enerji kaynağı ekonomik gelişmenin ve rekabetin en önemli unsurlarından biridir. Enerji kaynaklarını ----- -- - - --- ----- -- - ----- ---- ,_ -- - - --- ----- - i .. � .. ı:. ı:. ı:. ı:. .. !!' � .. .. .. !:, � .. .. "' � .. g g "" 1:' -l! ı:, "" ., ;; C: "" C: C: .; "' ::, 'ü, C: '6 ., C: C: > ., ' C: ıt 'C: � l -= g D 'ii e ::, e C: ., " .. ..!? -s ::, li ö E ;; .. '6, .:s � � .r. .... o.. .. 1D < s ·ı: 'c ..E o.. .. E ci5 ci5 .. " "' < Ü: ::. ::, o o () .... Şekil.1 AB ülkelerinde elektrik pi)'asasında serbestleşme oranı. ihai ti.ikericilerin elektrik sağlaıncısını seçme oranı, (%). 42 1 ENERJi DÜNYASI EKIM2009 daha verimli kullanabilmek ve rekabetçi bir ortam oluşturabilmek için Avrupa Birliği 2003 yılında aldığı bir kararla elektrik üretim ve dağıtımında tedrici olarak liberalleşme sürecini başlatı111ştır. Kabul edilen bu yasaya göre 1 Temmuz 2004 yılına kadar bütün sanayi sektörü, 1 Temmuz 2007 ye kadar da bütün tüketicilerin serbest tüketici olma kararı alınmıştı. Bazı AB ülkeleri elektrik piyasasında liberalleşme sürecini başarıyla tamamlamalarına rağınen bazıları gerekli önlemleri almakta yavaş davranı111şlardır. Şekil l'de görüldüğü gibi şu ana kadar 1 O AB ülkesi elektrik piyasasında serbest rekabet hedefini tamamlamıştır. Elektrik piyasasında tam serbest rekabet ortamının oluşturulmasından şunu anlıyoruz: Sanayi, ticari ve konut abonelerinin tamaı111nın istediği üreticiyi ve dağıtım şirketini seçebilmesidir. İlet.im ve dağıtım sistemleri duruma göre ortak kullanılabilmektedir. Üretici tercihi bazı ülkelerde sadece endüstriyel kullanıcılarla sınırlıdır. Bazı ülkelerde ise tüket.im miktarının belirli bir sınırı geçmesi gerekir ki bu sınır konut ve ticari işletmelerin ulaşamayacağı bir değerdir. Türkiye'de bu sınır yıllık 6 milyon k\v'h <lir.Yani yıllık tüket.imi 6 milyon k\v'h den fazla olan sanayi kuruluşları tüketimlerini diledikleri bir üreticiden doğrudan satın alabilirler.İletim ve dağıtım paylarını ayrıca öderler. Geçmişten gelen yapı nedeniyle çoğu AB ülkesinde elektrik piyasasında monopol yapılar bulunmaktaydı. Bir kısmında bu monopol yapı hala devam etmektedir. Beş AB ülkesi (Almanya, Avusturya, Finlandiya, orveç ve İngiltere) daha 2001 yılında tam serbest piyasaya geçtiklerin açıklamışlardı. Aradan geçen yıllarda beş ülke daha (Danimarka, İspanya, İrlanda, Hollanda ve Portekiz) tam serbest rekabet ortamına geçtiklerini duyurdular.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=