S�nuş ■ Özkan AĞIŞ Türkiye Kojenerasyon ve Temiz Enerji Teknolojileri Derneği(TURKOTED) Yönetim Kurulu Başkanı ozkan.agis@enerko.com.tr Küresel Finans Krizi Enerji Yatırımlarını Nasıl Etkiliyor? Küresel kriz, mortgagela ev sahibi olanların geri ödeme kapasitelerinin çok üzerinde borçlanmalarından kaynaklandl ve ödemelerin gecikmesiyle gelişti. Yani krizin özü finans açığı oldu. Sirki.ile eden para azalması, enerji dahil bütün mallarda taleb azalması yarattı. Talep azalması da, mortgageden geri dönmeyen paraların üzerine tuz biber ekti. Bugün sizlerle bu tablonun enerji tarafını tartışacağız. Dünyada her konuda talep azalması, bu malları üreten fabrika ve tesislerde üretim zayıflaması yarattı. Petrolcüler yeni rezervlerdeki gaz ve petrol sondajlarını yavaşlattılar. Hatta bazı projeler de iptal oldu. Rafineriler kapasitelerini, fabrikalar üretimlerini düşürdüler. Zincir reaksiyonu gibi, düşük talep, düşük fiyatlar, harcamaları ve nakit akışını azalttı. İşsizlik katlandı. Uluslararası Enerji Ajansı (İEA) rakamlarına göre, sadece petrol ve gaz yatırımlarında 2009'da 2008'a göre 19% azalma oldu. (Yaklaşık 30 Milyar $) Enerji yatırımlarında benzeri durum yaşandı. 2009'da elektrik tüketimi, 2.dünya savaşından beri ilk defa, 2008'e nazaran 1,6% düşüş gösterdi. Aynı yıl Türkiye'de de 4,6 % düşüş yaşandı. Enerjide talep daralması, yeni kapasitelerin acilen sisteme girmesini erteledi. Telafi periyodu uzun süren ve fosil enerji fiyatları düşük seviyelerini devam ettirirse, yeni yatırımlar kömür ya da gaz yakan sancrallara kayacaktır. 2009'un ilk aylarında, yenilenebilir enerji kaynaklı yatırımların anormal olarak düşmeye başladığını görüyoruz. Dünyada bu düşüş 2009'da %30 oklu. Bu oranın bir ülkeden diğer ülkeye, hüki.imetlerin vermiş oldukları yatırım teşviklerine göre çok fazla değiştiğini görüyoruz. 2 ENERJi DÜNYASI MART2010 Krizden Enerji bazlı yatırımlar 3 şekilde etkilendi: ■ Kredi bulma zorlaştı. Kredi pazarı hemen hemen felç olduğu için , kredi verme kapasitesinde olan bankalar bile, ince eleyip sık dokuyarak kredi şartlarını ağırlaştırdılar. ■ Kısa süreli krediler yerine, yenilenebilir enerji ve nükleer santral gibi uzun süreli yatırımlara yöneldiler. ■ Her türlü malda ve enerjide, tüketici talebinin azalması ekonomiyi yavaşlattığı için yatırımcıların yeni kapasiteleri bir an önce devreye sokma heyecanını azalttı. Uluslararası Enerji Ajansı (IEA)'na göre, talep azalması sektöre! bazda nasıl değişti? ■ Küresel petrol tüketimi düşüşü:% 3,0 ■ Primer enerji tüketimi düşüşü:% 7,0 ■ Doğal gazda tüketim azalması:% 9,0 ■ Ti.irkiye'de doğal gaz tüketimi azalması:% 18 (Doğal gazda tüketim azalması geçen yıl, İtalya'da % 14, İspanya'da % 13 ve İngiltere'de % 11,0 oldu) ■ Büyük Petrol şirketlerinin yatırım azalması (ort.) % 15 ■ Küresel bazda elektrik tüketimi azalması % 1,6 Yenilenebilir bazlı enerji yatırımları I<rizden önceki yıllarda yenilenebilir enerji bazlı yatırımları inanılmaz oranlarda artı11ıştı. Örneğin, 2007 yılında küresel artış % 85 oldu. Bu artış, hızını 2008 son çeyreğine kadar sürdürdü. Ondan sonra da dramatik düşüşler yaşandı. Çünkü krizle beraber yeni yatırımlar için finans kaynakları kurumuştu. Yine İEA 'nın tespitlerine göre 2009'un ilk çeyreğinde, bir yıl öncesine nazaran, yenilenebilir enerji yatırımlarında 47% eli.işi.iş oldu. İkinci çeyreğinde düşüş azaldı ama yine %20 seviyelerinde idi. Bu azalmalarda en
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=