Makale ■ Türkiye'de Elektrik Üretimi/Tüketimi ve Motorların Verimli Kullanımının Ülkeye ve Çevreye Faydaları Bülent VURAL Makina Mühendisi Giriş Bu yazının amacı Türkiye'nin elektrik enerjisi üretimi ve tüketimi hakkında özet bilgiler vermek ve tesisat mühendislerimizi elektrik enerjisinin daha verimli kullanımı için teşvik etmektir. Türkiye'de kullanılan elektrik enerjisinin; resmi rakamlara göre %60'a yakını, benim tahminime göre %70'ten fazlası elektrik motor uygulamalarında tüketilmektedir. Pompalar, kompresörler, fanlar, taşıyıcılar, asansörler, karıştırıcılar, kırıcılar, üretim tezgahları ve el aletleri gibi makinelerde elektrik motorları kullanılmaktadır. Bu tür cihaz ve makinelerin projelendirilmesi, üretilmesi ve değişik amaçlarda kullanılması ise genel olarak makine mühendislerinin mesleki sorumluluk alanı içinde yer almaktadır. Mekanik tesisat mühendisliği de, farklı mühendislik disiplinleri arasında, elektrik motorlarını en çok kullanan, yani elektrik tüketiminden en fazla sorumlu olan kesimdir aslında. Kullanım amacı ne olursa olsun her cins bina, tesis vb. yaşam mekanlarındaki ısıtma, soğutma, havalandırma, yangından koruma su arıtma, pis ve temiz su tesisatı, fosseptik ve drenaj sistemi, havuzlar ve sulama tesisatları gibi her noktasında elektrik motorları kullanılan uygulamalar tesisat mühendislerinin işi değil midir? Mahalle, köy, kasaba, şehir vb. diğer yaşam bölgelerinde gerekli olan kullanma sularının temini, kirli su ve fosseptik çıktılarının koordinasyonu ve zirai amaçlı sulama sistemleri gibi her noktasında elektrik motorları kullanılan uygulamalar da tesisat mühendislerinin işi değil midir? 42 ENERJi DÜNYASI NiSAN 2011 Dolayısıyla tesisat mühendislerimizin ve tesisat mühendisi olmaya niyetli öğrencilerimizin, elektrik enerjisinin üretimi, iletimi, dağıtımı ve verimli tüketimi konularında bilgili olmaları gerekmektedir. Ancak, eğitim kurumlarımızda "elektrik enerjisinin etkin kullanımı", "elektrik motorları", "yalıtım", "ömür boyu maliyet", "cihaz ve sistem verimliliği" gibi konular yeterince öğretilemediği için bu tür bilgileri sonradan kendi gayretimizle edinmemiz gerekmektedir. Elektrik enerjisi ve özellikle elektrik motorları hakkında yeterli bilgisi olmayan mühendislerimiz enerjinin verimli kullanımı noktasında yetersiz kalmaktadırlar ve kurguladıkları düşük verimli sistemler de ömür boyunca gereksiz yere yüksek enerji tüketmesi nedeniyle ülkemize ve insanlığa zarar vermektedir. Birimler Elektrik işleri konuşulurken kullanılan birimleri şöyle bir hatırlayalım: Güç birimi: Watt ry;) veya Kilowatt (kW) Enerji birimi: Wattsaat (Wh) veya Kilowattsaat (kWh) 1 kWh = 860 kcal = 4,187.103 J 1 W = 0,86 kcal / h = 3,6 kJ / h 1 J = 1 Nm = 1 Ws Goule = Newtonmetre = Wattsaniye) Birimlerin katlarını ifade ederken kullanılan terimleri de şöyle bir hatırlayalım: Aşağı doğru Yukarı doğru m Mili (10·3) Binde k Kilo (103) bin katı µ Mikro (10·6) Milyonda M Mega (106) milyon katı rı Nano (10·9) Milyarda G Giga (109) milyar katı p Piko (10·12) Trilyonda T Tera (1012) trilyon katı
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=