Makale ■ Elektrik Piyasaları ve Özelleştirmeler Ancak, karım işletmelerinin zaman içerisinde değişen ekonomik ve sosyal şartlara uyum sağlayamaması, bu işletmelerin etkin olmayan, yüksek maliyetli ve verimsiz çalışan kuruluşlar olmalarına yol açmışrır. Aynı zamanda, 1970'li yıllar dan itibaren piyasalarda iç ve dış rekabet şartlarının ağırlaşması, teknolojinin çok hızlı bir şekilde gelişmesi ve yeni ekonomik modellerin etkisiyle devletin ekonomideki yetkilerinin azaltılması üzerinde tarrışmalar başlamışrır. Özellikle, uluslararası ticaretin hızla artması ve daha liberal hale gelmesi sonucu uluslararası piyasalarda artan rekabet ve bölgesel entegrasyon ulusal piyasalarda relrnbeti daha çok gündeme getirmiştir. Bu durumda, ekonomik karar alına süreçlerinde piyasaların önemli rol alacağı ortaya çıkmışrır. Bütün bu gelişmeler küreselleşmenin de etkisiyle özelleştirmelere ve regülasyona yol açmıştır. 2 Türkiye açısından ise, özelleştirme çalışmaları, 1984 yılında lrnmuya ait yarım kalmış tesislerin tamamlanması veya yerine yeni bir tesis k."1.l!ulması amacı ile özel sektöre devri uygulamaları ile başlamışrır. 1986 yılından itibaren hız kazanan ve tamamı kamuya ait veya karım iştiraki olan kuruluşlardaki kamu paylarının özelleştirme lrnpsarnına alınması yoluyla yürütülen program çerçevesinde, İdare tarafından bugüne lrndar 199 kuruluşta hisse senedi veya varlık sarış/ devir işlemi yapılmış ve bu kuruluşlardan 188'inde hiç kamu payı kalmamış rır. arasındaki fark, vadeli işlemlere ilişkin taksit ödemelerinden lrnynaklanınaktadır. Özelleştirme lrnpsamındaki kuruluşlardan elde edilen 4 milyar dolar temettü geliri ve 1O milyar dolar diğer lrnynaklarla birlikte 1985- 31 Aralık 2010 dönemi toplam lrnynaklan 45 milyar dolar düzeyine ulaşmaktadır. Aynı dönemde özelleştirme uygulamaları çerçevesinde 44 milyar dolar tutarında kullanım gerçekleştirilmiştir. Özelleştir me uygulamalarına ilişkin kullanımların % 98'lik bir bölümü, kapsamdaki kuruluşlara sermaye iştiraki, kredi borçları ve personel ödemeleri, özelleştirme bonoları ve Hazine'ye aktarmaya ilişkin ödenen nı.tarlardır. 3 Enerji Piyasasında Özelleştirme Uygulamalarının Ana Hedefleri Özelleştirme uygulamaları, dünyanın her yerinde doğru ve özel sektör-kamu adaleti gözetilerek uygulandığında son derece olumlu sonuçlar verebilmektedir. Ancak aksi bir uygulama da, özellikle bu cip büyük yaorım gerektiren sektörlerde, hem özel sektör yatırımcısı hem devlet hem de rüketici cephesinde büyük yaralar açabilecek bir güce de sahiptir. Böyle bir tabloda; bahsi geçen özelleştirme işlemlerinin bilinen en uygun tanımıyla "tüm düzenleme, iş ve işlemlerin toplum yararı gözetilerek yapılması'' olan "karım yararı" kavramına ve "özel sektör yapısına, işleyişine ve tam rekabet piyasasına"na uygun ve taraflar arası adil ve eşit uygulamalar getiren bir faaliyet ob.rak ı>iirütülmesi zorunluluğu kuşk"U.suzdur. 1985 yılından bugüne kadar gerçekleşriri- Bu kapsamda yaptlan özelleştirme çalışlen özelleştirme uygulamalarının toplam tutarı 42 milyar dolar düzeyindedir. Bir bölümü vadeli ve döviz cinsinden gerçekleştirilen bu hisse senedi ve varlık satış işlemlerinden 31 Aralık 2010 itibariyle 31 milyar dolar net giriş sağlanmışrır. Ytl bazında uygulama tutarı ile net giriş tutarı J www.oib.gov.tr malarında ana hedefler: ■ Tam relrnbet piyasasının güçlendirilmesi, ■ Özel sektörün de kamu yatırımlarına katkısının ve kaolımının sağlanması, ■ Servetin geniş kitlelere yayılması, ■ Hazine üzerindeki yüklerinin azaltılması, alternatif finansman kaynağt olması, ■ Devlete gelir sağlanması, ■ Yabancı sermaye girişinin, teknoloji ve yeni yatırımların özendirilmesi. olarak sayılabilir. İşte bu noktada, bahsi geçen özelleştirme faaliyetlerinden hem devletin hem özel sektörün hem de son tüketicinin asgari müşterekte memnun olması son derece önemli bir hususnır. Nitekim ülkemizde elektrik dağırım şirketlerinin özelleştirilmesi sürecinde de devlete gelir sağlanmasının yanı sıra, yüksek elektrik fiyatlarından muzdarip son tüketicinin de mevcut tam rekabet piyasasından fayda sağlaması da amaçlanmaktadır. Elektrik Dağıtım Şirketlerinin Özelleştirmeleri ve Bir Hukukçu Bakış Açısıyla Karşılaşılan Sornnlar Özelleştirilmesi zorunlu hale gelmiş kurumlar irdelendiğinde, Türkiye Elektrik Dağırım A.Ş. bu lrnpsamdaki oluşumların başında gelmektedir ve sahibi olduğu dağırım şirketleri, elektrik dağırırnıyla, elektriğin tüketicilere perakende satışı ve tüketicilere perakende hizmeti. verilmesiyle iştigal eden iktisadi devlet külleridir. 2009 yılı sonunda teşek (yıl içinde özel sektöre devredilen veya özelleştirme programından çıkarılan şirketler hariç) yaklaşık 23 milyon müşterisi, toplam 107 milyar kWh net elektrik sarışı ve elektrik dağırırnında ülke genelinde % 68'lik pazar payı ile TEDAŞ ve sahibi olduğu dağırım şirketleri, Türkiye'nin en büyük organizasyonlarından birini oluşnu:maktadırlar. Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık Özelleştirme İdaresi Başlrnnlığı ("ÖİB''), lrnmuya ait elektrik dağırım şirketi Türkiye Elektrik Dağırım A.Ş. ("TEDAŞ'') nin özelleştirme sürecini tamamlamıştır. Özelleştirme Yüksek Kurulu (ÖYK), son kısım olan Boğaziçi, Dicle, Gediz, 2 Demirkol 1., "Türkiye 'de Yapılan Özelleştirme Çalışma/arı ve Çimento Sektörü Uygulama/arı" , Türkiye Finans Yöneticileri Vakfi (lstanbul) web sitesi -www. finanskulup.org.tr. Ocak 2005; Ankara Ticaret Odası web sayfası -www.atonet.org.tr ,Şubat 2005. 58 ENERJi DÜNYASI EKIM2011
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=