Wilo Türkiye Kıdemli Ürün ve Ä°ÅŸ GeliÅŸtirme Uzmanı Nihan Çelik 

6 Åžubat 2023 tarihindeki 11 ili etkileyen deprem felaketinde bir kez daha benzer bir felaketin Ä°stanbul’da da beklendiÄŸini hatırladık ve sanıyorum çok azımız kendimizi buna hazır hissetti. Deprem öldürmez, binalar öldürür sloganıyla büyüyen bir jenerasyona mensup olarak kentsel dönüÅŸümün önemini çok iyi anlamamız ve her yerde anlatmamız gerektiÄŸini düÅŸünüyorum.

Bugün Ä°stanbul’da 1.2 milyon bina, 5.9 milyon konut bulunmaktadır. Sadece Ä°stanbul’da 230 bin konutun acil olarak dönüÅŸtürülmesi gerekmektedir. Son 8 yılda Çevre Åžehircilik ve Ä°klim DeÄŸiÅŸikliÄŸi Bakanlığı verilerine göre 60,5 Milyar TL kentsel dönüÅŸüme bütçe ayrılmıştır.

KiptaÅŸ A.Åž’de kentsel dönüÅŸümün çok önemli bir parçası olarak bireysel dönüÅŸümlere baÅŸlamıştır. Kat malikleri 1999 yılı öncesi yapılmış ve özel mülkiyet kategorisinde olan riskli binaları için “Ä°stanbul Yenileniyor” projesi kapsamında KiptaÅŸ’a baÅŸvurup binalarının kentsel dönüÅŸümünü saÄŸlayabiliyorlar artık.

Tam bu noktada ya dönüÅŸtürülen her binayı “sıfır enerjili” bina olarak dönüÅŸtürmeyi baÅŸarsaydık ne olurdu sorusunu sormak istiyorum. Ama önce “sıfır enerjili bina” nedir buna bir bakalım. 2010/31/EU sayılı Binalarda Enerji Performansı Direktifin 9. Maddesine göre Avrupa BirliÄŸi üye ülkeler, 31 Aralık 2018’den sonra kamu kurumlarınca kullanılan tüm yeni binaların, 31 Aralık 2020 tarihinden önce de tüm yeni binaların yaklaşık sıfır enerjili binalar (YSEB) olmasını saÄŸlayacaklardır. Peki neden böyle bir direktife ihtiyaç duyuldu derseniz sebebi binalar birincil enerji tüketiminin yaklaşık %40’ından sorumludur ve bu deÄŸer de elektrik tüketiminin yaklaşık %74’ünü oluÅŸturmaktadır. Ayrıca sera gazı emisyonlarının da %36’sından binalar sorumludur. Günümüzde binalarda ısıtma, soÄŸutma, havalandırma, aydınlatma, su ısıtma gibi ihtiyaçlarda kullanılan enerjilerin çok büyük bir kısmı fosil yakıt kaynaklarıdan elde edilmektedir. Bu ihtiyaçlara harcanan enerjinin sadece güneÅŸ enerjisi ile saÄŸlanabilmesi mümkün deÄŸildir. Bu duruma çözüm olarak enerji tüketimini dengeleyen sıfır enerjili binalar fikri ortaya çıkmıştır.

Sıfır enerjili binalar, ihtiyaç duydukları enerjiyi yenilenebilir enerji kaynaklarından elde ediyorlar. Bu binaların çatılarında güneÅŸ panelleri, çevrelerinde rüzgar türbinleri gibi yenilenebilir enerji kullanım sistemleri bulunur. Hava ÅŸartları elveriÅŸli olduÄŸu müddetçe ihtiyaç duydukları enerjiyi bu temiz kaynaklardan karşılarlar. Hava ÅŸartları elvermediÄŸinde ise standart elektrik ÅŸebekesini kullanırlar. Fakat ÅŸebekeye hala baÄŸlı olan bu yapılar hava ÅŸartları mümkün kıldığında ürettikleri enerjinin fazlasını ÅŸebekeye geri verirler. Yani kendi enerjisini üreten fabrikalar gibi bu yapılarda kendi enerjisini üreten ve ÅŸebekeden aldığı borç enerjiyi yine ÅŸebekeye geri veren yapılardır.
Sıfır enerjili binaların tasarımında enerji verimliliÄŸi yüksek, düÅŸük karbon ayak izine sahip, çevreye ve insan saÄŸlığına duyarlı malzemeler ve cihazlar kullanılması temeldir. Sadece enerji ihtiyacını yenilenebilir kaynaklardan karşılanmasının dışında bu binalarda ısıtma, soÄŸutma,aydınlatma, havalandırma gibi ihtiyaçları saÄŸlayacak cihazlarında minimum enerji tüketmesi önemlidir.

Sıfır enerjili bina tasarlarken, TS-825 standardına göre ısı yalıtımının saÄŸlanması, ısıtma ve soÄŸutma ihtiyacının toprak kaynaklı ısı pompası ile saÄŸlanması, evsel tüketimde kullanılan sıcak suyun güneÅŸ kollektörü ile saÄŸlanması, hibrid aydınlatma kullanılması, güney cephe tasarımında FDM trombe duvar kullanılması gibi tasarım unsularına dikkat edilir. Bununla beraber bu binaların, gün ışığını etkin ÅŸekilde kullanabilecek konumda olması, CFC (Chlorofluorocarbon)10, HCFC (Hydrochlorofluorocarbon) ve ozon aşınımına neden olabilecek malzemelerin tercih edilmemesi, bina kabuÄŸunun izolasyonunun, çatıların, kapıların optimum kalınlıkta, sürekli ısı yalıtımı saÄŸlayan, yüksek performanslı ve çevreye duyarlı ürünlerle yapılması gerekir. Ayrıca uygun termal ve güneÅŸ kontrolü kaplamalı camlar kullanılarak yazın soÄŸutma yükünün azaltılması, bina ısısının içte tutulmasını saÄŸlanır.
Sadece enerji tüketimi deÄŸil, karbon ayak izi de binaların çevreye olan etkisini ölçümlemek için bir parametredir. WorldGBC (Dünya YeÅŸil Bina Konseyi)’nin Net Sıfır Karbon Binalar Taahhüdü ile iÅŸletmeleri, kuruluÅŸları, ÅŸehirleri, 2050 yılına kadar tüm binaların Net Sıfır Karbon'a ulaÅŸması hedefi doÄŸrultusunda aksiyonlar almaya çağırmıştır.

Genel olarak standart konutlardaki enerji tüketiminin %30’u sıcak su üretimi, % 46’sı ısıtma ihtiyaçları için, %17 elektrikli ev aletleri, %6 aydınlatma ve %1 ‘i soÄŸutma ihtiyaçları için harcanmaktadır. Sıfır enerjili binalar ise standart binalara göre %50 ile %70 arasında daha az enerji tüketirler.

20 yıl içinde tüm Türkiyede kentsel dönüÅŸümün tamamlanması planlanan 6.7 milyon konutun sıfır enerjili bina konseptiyle yeniden yapıldığını farz edersek, enerji maliyetleri aynı kalsa dahi-ki tabi ki kalamaz- standart bina konseptine göre % 8 daha az enerji tüketeceÄŸiz, kaldı ki kentsel dönüÅŸüm dışında, ihtiyaca baÄŸlı yapılan yeni binaları da bu konsepte göre tasarlar ve üretirsek tasarruf rakamları oldukça artacaktır.
Wilo ürün gamında özellikle HVAC uygulamaları için yüksek enerji verimli ve kullanıcı dostu ürünler bulmak oldukça kolay. ÖrneÄŸin; EEI deÄŸer 0,19’den küçük, 5 m3/h debi 8 mSS basınç saÄŸlayan akıllı sirkülatörümüz Stratos MAXO25/0,5-10 190 watt elektrik tüketmektedir. Yani 3 odalı bir evde tüm odalardaki ışıklar yanarken harcanan elektrik kadar diyebiliriz. EÄŸer ki pompayı dynamic adapt plusta çalıştırırsak %20 daha da az enerji tüketiriz.

HVAC dışında, basınçlı su temininde de IE5 motorlu, MEI>0,7 hidrolik verimlilikli Helix 2.0 VE ile basınçlı suya minimum enerji harcayarak ulaÅŸabilirsiniz. ÖrneÄŸin 6 katlı 29 daireli bir apartmanda Helix VE 2.0 sadece 1,2 kw enerjiye ihtiyaç duyar. (P1)

Sadece konut olarak deÄŸil,havaalanlarından, alışveriÅŸ merkezlerine, hastanelere topyekun bir bakış açısı deÄŸiÅŸimiyle sıfır enerjili binalar tasarlama konusunda ciddi bir deÄŸiÅŸim dönüÅŸüme ihtiyacımız var. Bununla ilgili olarak bu yıl Åžubat ayında resmi gazetede yayınlanan binalarda enerji performansı yönetmeliÄŸinde deÄŸiÅŸiklik yapılmasına dair yönetmelikte toplam yapı inÅŸaat alanı 2.000 m2 ve üzeri olan binaların neredeyse sıfır enerjili bina olarak inÅŸa edilmesi zorunludur maddesi bulunmaktadır. Ayrıca aynı yönetmelikte 1/1/2023 tarihinden 1/1/2025 tarihine kadar 2.000 m2 olarak belirlenen toplam yapı inÅŸaat alanının 5000 m2 olarak uygulanacağı belirtilmiÅŸtir.

Sıfır enerjili binalar , kentsel dönüÅŸüm ve kamu binalarında enerji verimliliÄŸi süreçlerini eÄŸer birbirine entegre edersek hem depreme karşı hazır olmuÅŸ hem de sürdürülebilir bir dünyanın parçası olmak adına kendimize düÅŸen görevi gerçekleÅŸtirmiÅŸ oluruz. Bizler önce vatandaÅŸ olarak bunu talep etmeli, mühendis olarak tasarımda ve teknolojide katkıda bulunmalı ve sektörümüzün ürün saÄŸlayıcısı olarak doÄŸru ürün ve uygulamayı buluÅŸturmayı kendimize görev edinmeliyiz.