Enerji dönüÅŸümünde yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı kadar önemli olan bir baÅŸka baÅŸlık, enerji verimliliÄŸi… 2024’te karbonsuzlaÅŸma ile enerji verimliliÄŸi birlikteliÄŸinin sıkça vurgulanması, Enerji ve Karbon Azaltımı Destek Programı’nın (EKA) açıklanması, dikkat çekici geliÅŸmeler. SHURA Gündem’in ilk sayısı hem enerji verimliliÄŸi hem de karbonsuzlaÅŸmaya katkı saÄŸlayan, özellikle Avrupa’da binalarda kullanımı giderek artan ısı pompalarına ayrıldı.

KULLANDIÄžI ENERJÄ°NÄ°N 4 KATI ISI ÜRETEBÄ°LÄ°YOR

Isıtma, soÄŸutma ve sıcak su saÄŸlamak için ortamdaki doÄŸal ısıyı yüksek sıcaklık ve basınca dönüÅŸtüren ısı pompaları, enerjiyi dönüÅŸtürürken kömür veya doÄŸal gaz gibi fosil yakıtlar yerine elektrik kullandığı için karbonsuzlaÅŸmaya ciddi katkı saÄŸlıyor. Kullanılan elektriÄŸin üretiminde yenilenebilir kaynakların payı arttıkça bu katkı da artıyor. Türkiye’de elektriÄŸin yüzde 45’i yenilenebilir kaynaklardan üretiliyor. Isı pompasında kullanılan elektriÄŸin aynı alandaki güneÅŸ panellerinden elde edilmesi durumunda bu payı yüzde 100’e kadar çıkarmak mümkün.

Isı pompaları diÄŸer ısıtma ve soÄŸutma sistemlerine kıyasla daha yüksek verimlilikle çalışırken toplam enerji ihtiyacını azaltıyor. Toplam elde edilen ısıtma kapasitesinin toplam ihtiyaç duyulan güç deÄŸerine oranını ifade eden COP deÄŸeri, ısı pompasında 1,5 ile 4 arasında deÄŸiÅŸirken, doÄŸal gaz kazanlarında bu deÄŸer 0,9 civarında. Bu rakamlara bakıldığında ısı pompasıyla enerji güç deÄŸerinin 1,5 ila 4 katı ısı üretebilir. Fosil yakıtlarda ise kayıplar nedeniyle elde edilen ısı enerjisi, enerji girdisinden daha düÅŸük oluyor.

TÜRKÄ°YE’NÄ°N ÇOÄžU BÖLGESÄ° ISI POMPASINA UYGUN

COP deÄŸerine göre Türkiye, özellikle de kıyı bölgeleri, ısı pompaları için yüksek potansiyele sahip. COP deÄŸeri ne kadar yüksekse ısı pompalarının kullanımı da o kadar verimli ve ekonomik oluyor. Hava kaynaklı, su kaynaklı ve toprak kaynaklı olmak üzere üç tip ısı pompası vardır. SHURA hesaplamalarına göre uygulaması diÄŸer tiplere kıyasla daha kolay ve ekonomik olan hava tipi ısı pompaları için Türkiye COP deÄŸeri ortalaması 2,75. Bu durum, ısı pompalarının yüksek verimliliÄŸi nedeniyle nihai tüketim verimliliÄŸinde %64’lük bir iyileÅŸme saÄŸlıyor.

Isı pompalarının kurulum dahil ilk yatırım maliyeti, eÅŸdeÄŸer doÄŸalgaz kazanı veya kombilerden yaklaşık 300 €/kW daha yüksek. Ancak, ısı pompalarının tükettiÄŸi enerji miktarı doÄŸal gazla ısınmanın yaklaşık üçte biri seviyesinde. SHURA hesaplamalarına göre hem elektrik hem de doÄŸal gaz serbest piyasa fiyatlarından temin edilirse, ısı pompaları doÄŸal gazlı sistemlerle rekabet edebilir. Ancak, mevcut sübvansiyonlu doÄŸal gaz tarifeleri ile ısı pompalarının geri ödeme süresi doÄŸal gazla ısınmaya kıyasla uzun. Konutlarda doÄŸal gaz tarifelerinin piyasa fiyatlarıyla eÅŸitlenmesi halinde ise aradaki fark önemli ölçüde azalıyor.

GÜNEÅž ENERJÄ°SÄ°YLE BÄ°RLÄ°KTE KULLANILDIÄžINDA ÇOK AVANTAJLI

Isı pompaları özellikle müstakil evler ve yeni konutlarda güneÅŸ enerjisi sistemleri ile birlikte kullanıldığında ısıtma ve soÄŸutma için temiz, verimli ve aylık enerji faturalarını düÅŸürebilen bir alternatif olarak kendini gösteriyor. Elektrik çatı üstü güneÅŸ enerji santralinden elde edildiÄŸinde, ısı pompasının enerji maliyeti sübvansiyonlu doÄŸal gaz tarifelerine raÄŸmen avantajlı. Ancak, ÅŸebekeden elektrik tüketen konutlarda yaygınlaÅŸabilmesi için doÄŸal gaz ve elektrik tarifeleri arasındaki farkın elektrik lehine geliÅŸmesi önem taşıyor.

Peki, hem verimli hem çevre dostu olan ısı pompası kullanımı nasıl yaygınlaÅŸtırılabilir?

SHURA’nın önerileri ÅŸöyle:
• 2025’te uygulamaya konan yeni elektrik tarifesi belli bir seviyenin üstünde tüketimi olan kullanıcılar için elektrik fiyatındaki sübvansiyonu büyük ölçüde kaldırdı. Ancak, doÄŸal gaz tarifelerindeki sübvansiyon devam ediyor. Bu tarife politikası ısı pompalarının cazibesini azaltıyor. Sübvansiyonların düzenlenerek birbirine yakın düzeylere getirilmesi veya tamamen kaldırılması, ısı pompalarının geliÅŸimini hızlandıracaktır.
• Mevcut tarife yapısının devamı halinde ısı pompası kullanıcılarının yüksek elektrik tarifesinden (ikinci kademe) muaf tutulması veya aradaki farkın nakit iadesi, ısı pompalarının yaygınlaÅŸmasına katkı saÄŸlayabilir.
• Avrupa’da olduÄŸu gibi ısı pompalarının kullanımını teÅŸvik eden hibe, kredi ve vergi düzenlemeleri, tanıtımlar ve bilinçlendirme çalışmaları yapılmalı.
• Çatı GES ve ısı pompası bulunan konutlar için yıllık uzlaÅŸtırma imkanı getirilerek teÅŸvik saÄŸlanabilir.
• Yeni yapılarda, özellikle COP deÄŸeri yüksek bölgelerde ısı pompası kullanımı yasal yükümlülükler getirilerek teÅŸvik edilmeli.
• Isı pompalarının verimli olduÄŸu bölgelerde doÄŸal gaz boru hatlarının geniÅŸletilmesi stratejik hedefi, ısı pompaları ve diÄŸer elektrikli teknolojilerin yaygınlaÅŸtırılması yaklaşımı ile yeniden gözden geçirilmeli.
• Karbon vergisi ya da fiyatlandırılması uygulaması, ısı pompası ve elektrikli teknolojilere geçiÅŸi hızlandırır ve toplanacak fonun bir kısmı yenilenebilir enerji geliÅŸimi için kullanılabilir.